De bioscoopmarkt is nog lang niet verzadigd

Doemdenkers wilden de afgelopen maanden nog wel eens beweren dat film door de lockdown de strijd tegen streaming heeft verloren. De praktijk wijst anders uit. Het aantal stoelen groeide en er komen nog steeds nieuwe filmtheaters en bioscopen bij.

Filmhuis Lumen in Delft heeft nog een paar bestuurlijke hobbels te nemen maar dan kan het te krap geworden pand worden verruild voor een ruime, nieuwe locatie in het centrum van de stad. Dit najaar opent in Leeuwarden een nieuwe Pathé-bioscoop met 643 stoelen in zeven zalen. En het zijn niet zomaar stoelen, maar van het type dat in de onderuit-stand kan, met voetensteun. In Leiden wordt gebouwd aan megabioscoop De Geus met acht zalen, die volgend jaar de deuren opent. Rond diezelfde tijd kan de vlag uit in het Zeeuwse plaatsje Hulst, waar lokale ondernemers een compleet nieuw filmcentrum uit de grond stampen. En in Groningen zijn verregaande plannen om in het Stadspark een permanente openluchtbioscoop neer te zetten.

Het is slechts een greep uit de recente vastgoedontwikkelingen in bioscoopland. Na een halfjaar gedwongen abstinentie heeft de filmliefhebber nu keuze uit meer vertoningsplekken dan ooit. Zelfs in coronajaar 2020 werd het nationale bioscoopbestand verrijkt met vier theaters in Haarlem, Nijmegen en Roosendaal. Ook werden bestaande locaties uitgebreid. Zo kreeg Cinecitta in Tilburg er twee zalen bij en Vue Walstraat in Nijmegen ging maar liefst van drie naar acht zalen. Holland Filmnieuws kwam na een landelijke rondgang op een totaal van 3.597 nieuwe stoelen.

Recordjaar
Het vertrouwen is blijkbaar groot dat bioscoopgangers niet definitief zijn verloren aan de streamingdiensten. Wie naar de bezoekcijfers van het afgelopen decennium kijkt, moet de optimisten gelijk geven. Jarenlang steeg het aantal verkochte kaartjes alleen maar. Als een van de weinige sectoren bleek de bioscoopbranche zelfs recessieproof. In 2018 leek de groei even te stagneren, maar het jaar daarna werd weer een plus van 6,5 procent genoteerd waardoor het bezoekersaantal uitkwam op 38 miljoen, een absoluut record. In het eerste kwartaal ging het crescendo verder en waren de resultaten zo goed dat stiekem gehoopt werd die top weer te overtreffen.

Corona stak er een stokje voor. Door vijftien weken gedwongen sluiting en beperkende maatregelen in een groot deel van de rest van het jaar kromp het bioscoopbezoek met bijna 56 procent.

De streamingdiensten sponnen ondertussen garen bij de lockdown en al die verplichte thuiszitters zonder uitgaansmogelijkheid. De opmars van de platforms was al een tijdje bezig en in 2018 waren ze in omzet de Nederlandse bioscopen en theaters al voorbij. Maar in 2020 sloegen ze helemaal hun slag en zwollen hun abonneebestanden in rap tempo. Doemdenkers zien hier een beslissend moment in dat de overgang van cinema naar streaming definitief heeft bezegeld. De bioscoopsector zou in de sterffase zijn beland en over een paar jaar zijn gereduceerd tot een relict uit vervlogen tijden.

De streamingplatforms doen er zelf alles aan om dat doemscenario te realiseren. Ze namen niet alleen klanten van de bioscopen en filmtheaters over, maar versterkten ook hun greep op het filmaanbod. Ze zijn allang geen doorgeefluik meer voor content van derden, maar produceren zelf series en films. Daarnaast kopen ze gestaag filmstudio’s op, zoals recent Amazon dat MGM voor 8,4 miljard dollar inlijfde en daarmee 4.000 filmtitels en 17.000 serieafleveringen aan zijn catalogus kon toevoegen. Filmstudio’s die nog op eigen benen staan, kozen er afgelopen jaar voor hun films online uit te brengen. Universal kondigde eind vorig jaar aan alle nieuwe titels van 2021 via HBO Max aan de man te brengen.

Als deze praktijk doorzet, blijven er steeds minder titels over om in bioscopen te vertonen. Waar moeten dan al die nieuwe schermen dan mee gevuld worden?

Premiumaanbod
Bioscopen en filmtheaters hebben echter één ijzersterke troef in handen: rood pluche voelt echt heel anders dan de bank thuis. De sensatie van met z’n allen in het donker zitten is met geen home-entertainmentsysteem ter wereld te evenaren. Daarbij komt dat de gemiddelde prijs voor een bioscoopkaartje nog altijd onder de €10 ligt. Naar de film gaan is daarmee een van de goedkoopste vormen van uitgaan.

Die ticketprijs is overigens de afgelopen jaren dubbeltje voor dubbeltje omhoog gekropen, maar dat komt vooral door een steeds groter ‘premiumaanbod’. Naar de film gaan wordt aangekleed met extra’s en exclusiever gemaakt. Het toppunt daarvan is de private cinema, een Amerikaans fenomeen dat dit jaar ook in Nederland wordt geïntroduceerd. The (Any)Thing, een initiatief van de Pathé Thuis-oprichters, opent een eerste locatie in Wijk bij Duurstede. In de drie zalen is plaats voor respectievelijk twee, vijf en zeven bezoekers. De ambities zijn groot: binnen vijf jaar moeten er door heel Europa vijfhonderd van dit soort boetiekbioscopen staan.

De grote ketens—maar ook de filmtheaters—vullen de premiumervaring in met superieur beeld en geluid. Er is flink geïnvesteerd in Dolby-technologie zodat dialoog en soundtrack recht in je oor lijken te worden geblazen. De kwaliteit van projectoren is flink opgeschroefd. In steeds meer zalen is IMAX de standaard maar ScreenX, met 270 graden panoramisch beeld, is daar weer de overtreffende trap van. En dan heb je nog 4DX en MX4D, een totaalervaring met geur, wind, regen en bewegende stoelen.

Al dat audiovisuele vuurwerk neemt de kijker tot zich vanuit steeds luxere stoelen. Naast de eerder genoemde relaxstoelen met lig-optie maakt de cozy seat opmars. Maar ook het reguliere zitje is breder en heeft meer beenruimte. Dat gaat wel ten koste van het aantal stoelen dat in een zaal past. De nieuwe Vue-bioscoop in Enschede, waarvan de bouw in december 2020 begon en de opening gepland staat voor medio 2022, zou oorspronkelijk 1.200 stoelen bevatten maar schaalde terug naar 700.

Dat nieuwe complex is gehuisvest in een voormalig postkantoor en gemeentemonument. Steeds meer filmvertoners kiezen voor een sfeerverhogende locatie in plaats van een nieuwbouwdoos. Slachtstraat Theater in Utrecht, dat dit najaar opent, heeft het monument overgenomen waar vroeger filmtheater ’t Hoogt zat. Filmhuis Zevenaar verhuisde naar de oude sigarettenfabriek van Turmac, wat overigens ook een extra zaal met 54 zitplaatsen opleverde. Maar het meest tot de verbeelding spreekt Filmkoepel Haarlem. Op de plek waar gedurende ruim een eeuw criminelen hun tijd uitzaten, kan vanaf eind 2021 in zes zalen film worden gekeken.

Verzadigingsgraad
De meeste bioscoopstoelen staan vanouds in de grote steden, maar de rest van het land is bezig met een aardige inhaalslag. In Winschoten is De Klinker door een verbouwing van 42 naar 117 stoelen gegaan. Luxor in Zutphen kreeg er een tweede zaal bij, net als Parkvilla in Alphen aan de Rijn.

Maar zelfs in het goed bedeelde Amsterdam (20 bioscopen, 96 zalen, 12.700 stoelen) is het verzadigingspunt nog niet bereikt. Buiten het centrum is nog genoeg ruimte. Zo opent Rialto binnenkort op de VU-campus aan de Zuidas een tweede vestiging. In Nieuw-West heeft het dakloze Oxville Cinema een nieuw thuis gevonden in cultuurcentrum Het Verhalenhuis, waar het vanaf 2025 vijf zalen gaat exploiteren. En in Noord is net de voormalige Euroscoop-locatie heropend onder de Pathé-vlag.

Deze Nederlandse marktleider is tijdens de lockdown gewoon blijven investeren, net als de andere grote ketens. De opening van een nieuwe locatie in de Haagse wijk Ypenburg is even uitgesteld maar er wordt gewoon doorgewerkt aan een derde multiplex in Rotterdam en een vestiging in Amstelveen. Concurrent Kinepolis opende onlangs zijn 21ste locatie in het winkelcentrum van Leidschendam.

De sector is niet bang dat bezoekers blijvend zijn overgelopen naar streamingdiensten. Hajo Binsbergen, managing director van Warner Bros. Holland en bestuurslid van Filmdistributeurs Nederland, gelooft in de kracht van de bioscoop. Bij de presentatie van de jaarcijfers begin dit jaar zei hij: “Nederland heeft internationaal een van de hoogste penetratiegraden wat betreft Netflix-abonnementen, maar tegelijkertijd is het bioscoopbezoek hier de afgelopen tien jaar harder gegroeid dan elders. En dat heeft veel te maken met de investeringen in de infrastructuur.”