Silent Ones

Regisseuse Ricky Rijneke groeide op in de schaduw van de artfilmwereld. Ze debuteert met het door haar ouders geproduceerde Silent Ones, een fragiele film over een jonge vrouw in de rouw.

"Stilte." Dat is het eerste woord dat we horen in Ricky Rijnekes (1981) debuutfilm Silent Ones. Er is niets dan stilte en een landschap in de mist. De stem die dat "stilte" uitspreekt is van Csilla, een jonge anorectische vrouw die uit een autowrak kruipt. Haar stem echoot in ons hoofd, net zoals de naklap van het ongeluk waar zij net aan ontsnapt is, haar oren verdooft.
We zullen haar verder ook niet veel horen in de film die haar zoektocht volgt naar haar broertje Isti. Is hij dood of kwijt? Is zij zelf dood of de weg kwijt? Haar gedachten praten in voice-over, terwijl haar mond zwijgt. Maar veel aanwijzingen krijgen we niet. Dit is geen film die een verhaal vertelt, maar een film op zoek naar een verhaal. Op zoek naar aanwijzingen over deze mysterieuze Csilla, soms een vechtster en een overleefster, dan weer een slachtoffer, soms op het zelfdestructieve af.
In die zin doet Silent Ones een beetje denken aan Kan door huid heen (2009) van Esther Rots of Hemel (2012) van Sacha Polak, al is Csilla nog wel een tikkeltje ongrijpbaarder dan hun hoofdpersonen. Waarom de zelf ook tamelijk introverte Rijneke zo’n geïmplodeerd hoofdpersonage heeft gecreëerd laat zich raden.
Silent Ones is een broze film. Schuchter doch zelfverzekerd. Hij doet in z’n ascetische stijl en metafysica ook denken aan de traditie van de Europese artfilm, aan de benevelde landschappen van Tarkovski, Tarr of Antonioni. Dat is misschien ook niet zo verwonderlijk, want dat zijn de films waar Rijneke mee opgroeide in het huis van haar ouders, filmduo Dick Rijneke en Mildred van Leeuwaarden (o.a. van de omnibusfilm City Life, 1990), die ook verantwoordelijk waren voor de productie van haar film.
Silent Ones werd gedraaid in de loop van vier seizoenen, binnen een straal van 50 kilometer van Rijnekes Rotterdamse huis, maar met behulp van de Belgische cameraman Jean-Paul de Zaetijd (bekend van zijn werk met Bouli Lanners) wist ze daar een mythisch en mistig landschap van te maken dat we nog nooit ergens zo ter wereld hebben aangetroffen. Het is het decor voor een verontrustend sprookje. Voor Hans en Grietje op weg terug naar huis, als ze ontsnapt zijn aan de kookpot van de heks, maar de wereld niet meer terug kunnen vinden. Ronduit magisch zijn de scènes aan boord van een Tsjechisch vrachtschip dat aan de ketting ligt in de Rotterdamse Waalhaven. Het is een vervreemdend claustrofobisch doolhof, wat lijkt te willen zeggen dat we de hele film in Csilla’s hersenlandschap slaapwandelen.
Bijna twee jaar na z’n initiële première in de Tiger Competitie van het Filmfestival Rotterdam en een lange tocht langs allerlei kleine internationale festivalletjes komt Silent Ones alsnog in de Nederlandse filmtheaters. Je kunt je afvragen of dat een handige strategie is. Eigenlijk zou je nu veel liever willen zien hoe het talent van Rijneke zich inmiddels verder heeft ontwikkeld.

Dana Linssen