LAST STOP 174

Bizar en onbevattelijk was de kaping van bus 174 in Rio de Janeiro in 2000. Bruno Barreto filmde de aanloop ernaartoe in last stop 174.

‘De werkelijkheid verzin je niet’, luidde vorig jaar de pakkende slogan van documentairefestival IDFA. Het was niet bedoeld als pleidooi voor de waarheidsgetrouwheid van het documentaire-genre. Wel als eerbetoon aan de documentairemaker, die gebeurtenissen vastlegt die vaak vreemder en ongeloofwaardiger zijn dan een fictiefilmer ooit bij elkaar kan fantaseren.
Dat geldt zeker voor een ernstig incident in Rio de Janeiro op 12 juni 2000. Een gefrustreerde straatjongen gijzelde die dag alle inzittenden van lijndienst 174, met dodelijke afloop. Maar meer nog dan de buskaping zelf maken de lijntjes die het tragische levensverhaal van deze Sandro bijeenweven het gegeven zo bizar en onbevattelijk.
Geen wonder dus dat Bruno Barreto zich, in tegenstelling tot José Padilha in de eerdere documentaire bus 174, vooral op die persoonlijke geschiedenis richt. De Braziliaanse regisseur toont in last stop 174 de giftige cocktail van factoren die leidde tot Sandro’s fatale wanhoopsdaad, zonder in een verbitterde preek tegen sociaal onrecht te vervallen.
Het einde staat vanaf het begin vast en dat geeft de gebeurtenissen een ongemakkelijk aanvoelende onafwendbaarheid. Zeker omdat Sandro’s leven van hopeloosheid aan elkaar hangt. Het dwingt hem iedere kans, hoe klein ook, te grijpen. Sandro gaat in op de avances van een zachtaardige bijbeljuffrouw die denkt dat ze zijn moeder is. Zelfs al heeft hij zijn eigen moeder vermoord zien worden en bestaan er sterke aanwijzingen voor dat Marisa in werkelijkheid de moeder van zijn bajesvriend Alessandro is. Die werd als baby door een drugshandelaar meegenomen, als onderpand voor geld.

Bandietenparadijs
Het zijn de ingrediënten van het eveneens in het Braziliaanse straatcircuit gesitueerde cidade de deus (Fernando Meirelles) en toch valt last stop 174 veel minder rauw op je dak. Warme schaduwen, gesatureerde kleuren: Barreto licht het bandietenparadijs Copacabana uit alsof het gaat om een klassieke filmset. De muziek is lichtvoetig, dromerig, verstild. Barreto lijkt niet de smerigheid van het straatleven te willen overbrengen maar het laatste restje humaniteit dat er te vinden is. Al moet je er dan met een vergrootglas naar speuren.
Behalve de meedogenloze en agressieve brengt Barreto ook de zachtzinnige en vredelievende kanten van de personages naar voren. Een hulpverleenster, zijn tippelende vriendinnetje, zelfs zijn rücksichtsloze vriend, ze proberen Sandro allemaal te helpen. De onhandige manier waarop ze dat doen, tekent de dubbelzinnige schildering van hun karakters. Dat Soninha een hoer is, maakt Alessandro duidelijk door voor Sandro’s ogen gebruik te maken van haar diensten.
Barreto (dona flor e seus dois maridos, view from the top) werkte lange tijd in Hollywood maar is de laatste jaren weer in eigen land actief. last stop 174 is het soort film waarvan de Nederlandse regisseur Cyrus Frisch (vergeef me, oogverblindend) er graag meer wil zien: maatschappelijk urgent, geëngageerd, met het hart op de juiste plaats. Maar anders dan wat de idealistische Frisch ook graag zou willen, blijven oplossingen achterwege. En zijn de personages niet zomaar slachtoffers van de sociale omstandigheden. Maatschappelijk betrokken zijn zonder de nuance uit het oog te verliezen, het kan blijkbaar best.

Niels Bakker