Janis: Little Girl Blue (Amy Berg over)

Als het om ras, sekse en sociale positie ging, weigerde Janis Joplin zich aan de regels te houden, zegt documentairemaakster Amy Berg, die met Janis: Little Girl Blue voorbij de rock ‘n’ roll clichés kijkt. Dat maakte haar eenzaam maar niet minder energiek.

Door Ivo De Kock

De Amerikaanse documentairemaakster Amy Berg maakte naam met empathische documentaires zoals Deliver Us from Evil (2006; over een priester-annex-kinderverkrachter) en West of Memphis (2012; over van satanische kindermoord beschuldigde jongeren). In Janis: Little Girl Blue focust ze op de demonen en het talent van rock-blues zangeres Janis Joplin (1943-1970).
Berg houdt van waargebeurde verhalen. Van het constant leren over de werkelijkheid terwijl ze filmt. Janis: Little Girl Blue was wel "de eerste film waarbij ik al een sterke band met het materiaal had toen ik er aan begon", vertelde ze op het Filmfestival Gent. Joplin was een idool: "Ik kon me geen beter personage bedenken. Ze is de eerste vrouwelijke rockster. Ze opende deuren. Omwille van Joplins bijdrage aan de emancipatie van vrouwen in de overwegend mannelijke muziekwereld voelde ik me verplicht haar verhaal te vertellen. Wat ze deed was belangrijk en ze deed het op een poëtische, artistieke wijze. Ongecensureerd, rauw en authentiek. Gewoon door Janis Joplin te zijn, veranderde ze de wereld."
Ondanks die bewondering is Berg niet blind voor Joplins tragiek. Alleen weigert ze het geijkte ondergangsverhaal te vertellen. Ze negeert de drank en drugs niet maar ziet ze meer als symptomen dan oorzaken. Haar opzet was "te vieren wie Joplin was, een krachtige artistieke vrouw". Om haar angsten, onzekerheden en verlangen naar liefde te verklaren begon Berg bij Joplins jeugd: "Je kan haar niet zomaar op een podium zetten en bekijken als een rockster zonder dat je weet waar ze vandaan komt. Ik hou van een minder rechtlijnige aanpak maar soms moet je aanvaarden dat het verhaal zo niet verteld wil worden. Ik moest bij de emotionele verbindingen uit haar jeugd beginnen."

Amy Berg

Strijdvaardige outcast
Berg werkte acht jaar aan haar documentaire en dankzij goede contacten met de familie kreeg ze toegang tot zeldzaam beeldmateriaal en Joplins brieven. Zo kon ze laten zien hoe Janis in Texas opgroeide tot een strijdvaardige outcast: "Ze hield van blues en vocht voor rassengelijkheid en vrouwenrechten. Op school werd ze gepest en toen ze college liep werd ze verkozen tot lelijkste man van de campus. Daarna liet de man waarop ze verliefd werd haar in de steek. Allemaal dingen die blues in haar muziek brachten". Janis: Little Girl Blue suggereert ook dat de fatale afloop niet zo onvermijdelijk was. "Toen ze stierf leek het net of ze die donkere periode had afgesloten. De ontmoeting met David Niehaus had haar nieuwe energie gegeven. Had ze Davids telegram gezien dat bij de motelreceptie op haar lag te wachten dan was die fatale heroïnedosis er misschien niet gekomen."
Berg benadrukt Joplins lidmaatschap van de ’27 club’ (artiesten die zoals Jim Morrison en Amy Whitehouse op 27-jarige leeftijd stierven) niet: "Ik verwijs alleen subtiel naar haar verjaardag. Wat mij betreft zegt het macabere lidmaatschap van die club weinig. Bij mannen gaat het om wie ze waren — bij Jimi Hendrix denk je niet aan zijn heroïneoverdosis maar aan het in brand steken van zijn gitaar — maar bij Janis Joplin komen drugs, drank en dood in beeld. Ik wil dat Janis herinnerd wordt om wie ze was vóór die fatale 4 oktober 1970. Ik wil haar laten zien als een vrouw die getekend was door haar jeugd en erkenning zocht. Die erkenning wil ik haar geven."

Gevoelige kant
Via John Lennon onderstreept Berg dat de belangrijkste vraag, waarom mensen drugs nemen, niet gesteld werd bij Joplins dood. Volgens Lennon kunnen "mensen niet leven in de samenleving zonder er zich tegen te beschermen." Op de juiste momenten in haar documentaire haalt Berg uitspraken van Joplin aan. "I want to be happy so badly" hakt er stevig in, net als "je kan je niet voorstellen hoe moeilijk het is om mij te zijn." Die kwetsbaarheid schreeuwt Joplin uit in Little Girl Blue. "Mensen denken dat ik die titel koos uit morbide redenen. Maar Janis voelde de pijn en de gevoelens van anderen," zegt Berg, "Niehaus zegt dat ze heroïne nam om de pijn die ze voelde te verdringen." Joplin moest zich in de vrouwonvriendelijke muziekbusiness ook stoerder voordoen dan ze was, "daarom waren de brieven zo belangrijk, ze tonen haar gevoelige kant." Uit respect voor Joplins muzikale talent laat Berg de liedjes helemaal uitspelen: "Je moet Joplin en haar muziek de tijd geven. Op zo’n moment zet je als regisseur een stap terug."