DELIVER US FROM EVIL (Amy Berg)

Documentairemaakster Amy Berg weet hoe het komt dat Amerikaanse priesters jarenlang kinderen seksueel konden misbruiken.

We kunnen spreken van een wetmatigheid: seksueel misbruik komt overal voor, maar het meest in gemeenschappen die gebaseerd zijn op grote machtsverschillen. Waar mannen zich onaantastbaar wanen, valt een poel van seksuele ellende te verwachten. In dat licht verbaast het niet dat het hiërarchische bolwerk bij uitstek, de katholieke kerk, een akelige reputatie heeft. De katholieke kerk is net als de maffia een op extreme machtsverschillen gebaseerde mannenclub. Er is een topbaas — de paus — met daaronder grote en kleine zetbazen, die ieder in hun gebied — van bisdommen tot parochies — het voor het zeggen hebben. Van de gelovigen wordt verwacht dat zij niet tegenspreken en respect betonen. Het verschil met de maffia is dat de machtshebbers in de kerk zich niet met vrouwen mogen omringen. Van hen wordt een seksloos leven verwacht. Je hoeft geen profeet te zijn om te voorspellen dat machtsverschil plus celibaat tot ellende leidt. De documentaire deliver us from evil gaat over de omvang ervan in de katholieke kerk in Amerika. Maakster Amy Berg weet waarover zij het heeft, want ze verdiepte zich jarenlang in het onderwerp, wat tv-documentaires voor ABC en CBS opleverde. deliver us from evil is haar eerste lange documentaire. Als u dit leest, weet u of de film de Oscar voor beste documentaire heeft gekregen.

Narcist
deliver us from evil onderscheidt zich van films over seksueel misbruik doordat naast slachtoffers ook een dader aan het woord komt. Geen kleine dader, maar priester Oliver O’Grady, die zich over een periode van twintig jaar aan tientallen kinderen vergreep. Zijn jongste slachtoffer was een baby van negen maanden. De man werd in de jaren negentig veroordeeld tot veertien jaar gevangenisstraf, maar na zeven jaar vrijgelaten. Daarna emigreerde hij naar Ierland, waar hij met een toelage van de katholieke kerk een rustig leven leidt. Dat laatste kan niet worden gezegd van zijn slachtoffers, waarvan de film er drie portretteert. Twee vrouwen en een jongen — alle inmiddels dertigers — worstelen nog met de gevolgen van het jarenlange misbruik. Uit hun verhalen blijkt een vast patroon: O’Grady was een innemende priester, die vriendschap sloot met hun ouders, waarna hij toesloeg. Zijn machtspositie maakte niet alleen het misbruik mogelijk, maar ook het zwijgen erover.
Schokkend is dat de gezellig babbelende O’Grady de ernst van zijn misdrijven nog steeds niet lijkt te beseffen. Hij nodigt zijn slachtoffers uit naar Ierland te komen om zich met hem te verzoenen. Dat zij daaraan misschien geen behoefte hebben, komt niet in zijn narcistische brein op.
deliver us from evil vraagt zich ook af hoe het komt dat priesters als O’Grady zo lang hun gang konden gaan. Het antwoord ligt in de top van de katholieke kerk, dat het vuil onder het vloerkleed veegde. Men wist van O’Grady’s praktijken, maar plaatste hem twee keer over naar andere parochies toen geruchten over zijn seksuele praktijken de ronde deden. Net als de maffia doet de katholieke kerk er alles aan om de vuile was binnen te houden. Hoeveel straf staat er eigenlijk op het verbergen van misdaden?

Jos van der Burg