Hoy como ayer

Bernie IJdis lapte alle filmregels aan zijn laars bij het draaien van dit onorthodoxe en intieme filmportret van de bejaarde Argentijnse zanger Juan Carlos Godoy.

Hij beweegt langzaam en zijn gestalte oogt breekbaar, maar als hij de tango zingt is zijn stem nog vast en helder. Bernie IJdis volgde de 87-jarige Argentijnse tangolegende Juan Carlos Godoy naar een optreden in de bar El Banderin in diens woonplaats Buenos Aires. Hoy como ayer werd een documentaire die in zijn minimalisme tegendraads is, maar die tegelijkertijd dezelfde vanzelfsprekende charme heeft als zijn vaak zwijgzame hoofdpersoon. Want je kan als filmmaker natuurlijk proberen met kunst en vliegwerk het hele leven van Godoy na te vertellen, maar je kan ook terug naar de kern en een avond met hem doorbrengen. IJdis deed het laatste.
In een toelichting stelt IJdis dat hij na het maken van Jalan raya pos (De groote postweg, 1996) en Riviera hotel (1998) behoefte kreeg om een film te maken zonder steun van de gebruikelijke fondsen en het bijbehorende eindeloze wachten op financiering. Nadat hij voor Hoy como ayer een strakke, eenvoudige vorm had gekozen kon hij dit portret van Godoy met een jonge Argentijnse crew in totale vrijheid in twaalf uur draaien.
Terwijl IJdis’ Indonesische roadmovie Jalan raya pos de trekken had van een groots epos doet Hoy como ayer (‘Vandaag is als gisteren’ — naar een regel uit een van de tangonummers) eerder denken aan een korte poëtische notitie. Het bekende principe dat minder meer kan zijn heeft de filmmaker op bijna brutale wijze in praktijk gebracht.

Sandwich
De dag van het optreden is samengevat in een klein aantal strakke, lang aangehouden shots waarbij de camera niet beweegt. De scène waarin de zanger zich aankleedt voor het optreden duurt zeven minuten, de autorit door de stad, met Godoy voortdurend in close-up, twee keer zo lang. Voor de onvoorbereide kijker kan dat behoorlijk vervreemdend werken en soms dreigt IJdis zijn hand te overspelen, maar uiteindelijk pakt het goed uit.
Het optreden in de bar waar Godoy enkele nummers zingt, het kalmpjes eten van een sandwich in de pauze, de schouderklopjes die hij krijgt van het enthousiaste publiek en vervolgens weer de rit naar huis — het is allemaal in hetzelfde kalme ongehaaste tempo vastgelegd. Het past prachtig bij de onverstoorbare manier waarop de hoofdpersoon zijn gang gaat.
Er ontstaat op die manier een mooi contrast tussen de lange, zwijgende momenten voor en na het optreden en de krachtige, ontroerende weemoed van de gezongen tangonummers. Doordat je als kijker in de gelegenheid wordt gesteld Godoy tamelijk langdurig en betrekkelijk ongestoord gade te slaan krijgt de film ook een intiemer karakter dan je op het eerste gezicht zou verwachten.
Hoy como ayer, een observerende documentaire zonder enig commentaar of toelichting, is meer een ontmoeting dan een verhaal. Toch is het verrassend om te merken dat een ogenschijnlijk willekeurige anekdote die Godoy terloops vertelt of een losse opmerking je iets laat proeven van het leven dat hij achter zich heeft. Zoals ook die toevallig gevangen straatbeelden iets van de sfeer van Buenos Aires weten op te roepen en het ritme van de film correspondeert met het onverstoorbaar verstrijken van de tijd.

Leo Bankersen