CYCLO

Vietnam is een spannende plek. Schizofrenie viert hoogtij. Armoede en luxe gaan hand in hand. Economische vooruitgang is mogelijk, maar de prijs is hoog. Dat ondervindt een naïeve riksjarijder die in de ban raakt van een dichtende crimineel. Cyclo is het adembenemende verslag van zijn avonturen.

De in Frankrijk opgegroeide Tran Anh Hung bewees met L’odeur de la papaya verte dat hij de camera als een penseel kan gebruiken. Maar als zijn succesvolle debuutfilm een verstild impressionistisch schilderij is, dan kan Cyclo het best met een wild en felgekleurd Cobra-werk worden vergeleken. Het hallucinerende portret van Ho Chi Minh Stad bezorgde hem vorig jaar een Gouden Leeuw in Venetië.
Het leven in de na-oorlogse stad vliegt in razend tempo aan de zwoegende bewoners voorbij. De riksjarijder (zowel hijzelf als zijn vervoermiddel worden ‘cyclo’ genoemd) zeult zijn vermoeide lichaam door de drukke straten. Hij is ’s ochtends al bezweet en zijn ogen staan op de automatische piloot. Zijn bejaarde opa heeft een geblesseerde schouder van de hele dag banden plakken. Zijn ouders zijn dood. Alleen zijn oudere zus lijkt nog iets van energie en rust te hebben, omdat ze ’s ochtends naar school gaat. Uitgeput komt de familie ’s avonds samen, om vervolgens na het eten weer in de stad aan de slag te gaan.

Sekssymbool
Aan Cyclo’s door routine beheerste bestaan komt een einde wanneer zijn fietstaxi wordt gestolen terwijl hij aan de straatkant staat te plassen. Furieus rent hij achter de dieven aan, maar zijn lichaam begeeft het. De oudere vrouw van wie hij de fiets huurt weet wel raad. Zij schakelt de Dichter in. Een grotere tegenstelling is niet denkbaar. Cyclo is bang, klein en heeft een bruin, typisch Vietnamees gezicht. Als acteur lijkt hij zo van de straat geplukt, wat de schichtigheid van zijn personage ten goede komt. De Dichter is een charismatische Chinees met een afstandelijk overwicht op alles en iedereen om hem heen. Tony Leung Chiu-wai is een acteur uit Hong Kong die al eerder opviel in Chungking Express, A city of sadness en John Woo-klassiekers als Bullet in the head en Hardboiled. Onlangs werd hij in de Filmkrant omschreven als de Aziatische Johnny Depp, vanwege zijn opvallende fysiek en mysterieuze uitstraling. Nu de Amerikaanse glamourpers Gong Li heeft ontdekt, zal het misschien ook Tony Leung lukken om een wereldwijd sekssymbool te worden.
De tweeslachtigheid van het moderne Vietnam blijkt ook uit de vormgeving van Cyclo. Idyllische plaatjes van het weelderige tropische groen en mooie vrouwen worden afgewisseld met strompelende bedelaars. De nieuwe rijken drinken cocktails, terwijl Cyclo’s kleine zusje in slaap dommelt onder het schoenen poetsen in overvolle eettentjes. Poëzie en geweld bestaan broederlijk en onontkombaar naast elkaar. Het leven van de zwoegende massa wordt bepaald door een gebrek aan rust en privacy; eenmaal overgeleverd aan de onderwereld heeft Cyclo alle tijd van de wereld. Ook zijn oudere zus, de beeldschone Tran Nu Yen Khe (de echtgenote van de regisseur), is verleid door de Dichter. Hij raakt geïnspireerd door hun onschuld, maar kan het niet laten die onschuld te corrumperen.

Zintuigen
Wie ervoor kiest om naar Cyclo te kijken, moet zich overgeven aan de beeldenvloed van regisseur Tran Anh Hung. Hij heeft veel te vertellen, op veel verschillende manieren. Gelukkig maar, want anders zou hij wellicht gezwicht zijn voor het maken van een mooi Aziatisch plaatjesboek in de hoop een westers miljoenenpubliek te bereiken. In plaats daarvan toont hij de andere kant van een land dat nu al door opkomend toerisme wordt overspoeld. Tran heeft het dagelijks leven in een grote stad echter niet puur realistisch in beeld gebracht, maar zet de zintuigen van de kijker zo hard aan het werk dat het soms net lijkt alsof je de rijst, het zweet en de brandlucht kunt ruiken. De abstractie waarmee de Dichter zijn omgeving observeert is dezelfde als die van de regisseur — en culmineert in een psychedelische finale.
Cyclo is het bewijs dat Zuidoost-Azië een cinematografische broeikas is, waar het talent groeit en bloeit. In het geval van Tran Anh Hung is veel te danken geweest aan de Franse financiering en zijn goede relatie met producent Christophe Rossignon, die ook met Mathieu Kassovitz (La haine) werkt. Tran en Rossignon zijn al bezig met een nieuw project: Rice wine and dried shrimp. Cyclo is zo’n overtuigend werk dat de film eigenlijk niet meer ‘veelbelovend’ mag worden genoemd. Tran Anh Hung is een van de grootste filmtalenten van dit moment.

Thessa Mooij