Wong Kar-wai over Chungking Express

Met zijn vierde film Chungking Express bevestigt Wong Kar-wai zijn status als een van de grote vernieuwers van de filmindustrie van Hong Kong. De komische verwikkelingen rond twee politiemannen met een gebroken hart maakten het afgelopen jaar een ware zegetocht langs het internationale festivalcircuit. Onlangs was de regisseur even in London, waar hij in razend tempo distributeurs, financiers en de pers te woord stond.

"Ik kan er ook niets aan doen, zo gaat het nu al drie dagen", verzucht de pr-dame van het International Centre for the Arts. Op het moment dat uw Filmkrant-verslaggever de statige cultuurtempel tegenover Buckingham Palace betreedt snelt Wong Kar-wai het gebouw uit, een taxi in, de straat uit. De regisseur is naar London gehaald om de pers te woord te staan, maar neemt de gelegenheid te baat om zaken te doen. De zaken gaan goed, want Chungking Express markeert de internationale doorbraak van de 37-jarige filmmaker. De film opent binnenkort in de Verenigde Staten, waar hij wordt uitgebracht door Rolling Thunder, een nieuwe distributietak van filmmaatschappij Miramax. Rolling Thunder is niet zomaar een distributeur, elke titel die onder die noemer wordt uitgebracht is persoonlijk uitgekozen door Quentin Tarantino. Amerika’s populairste Jonge Hond belooft "de beste rauwe exploitatiefilms uit Hong Kong en Japan" uit te brengen, maar voegt er meteen aan toe dat Chungking Express niet in die categorie gerangschikt dient te worden.

Het is geen overbodige mededeling, want wie bij de film een bloederig gangsterdrama in de stijl van John Woo verwacht komt bedrogen uit. De hoofdpersonages in Wongs film zijn weliswaar politieagenten, aan de strijd tegen de misdaad komen ze niet toe. Politieman nummer 223 is een maand gescheiden van zijn vriendin May en bestrijdt zijn liefdesverdriet met hardlopen. Wie veel zweet heeft geen vocht meer voor tranen. Na vruchteloze pogingen om met oude schoolvriendinnen een afspraakje te maken valt hij als een blok voor een beeldschone vamp die een drugssmokkel organiseert. In de tweede helft van de film heeft agent nummer 663 zo te lijden onder het vertrek van zijn vriendin dat zelfs de washandjes en theedoeken in zijn appartement tranen met tuiten huilen. Hij heeft niet eens in de gaten dat het snackbarmeisje Faye stapelverliefd op hem is. De droogkomische escapades van de agenten en de vrouwen worden door de regisseur in een enerverende stijl gefilmd, waarbij vorm en inhoud elkaar perfect aanvullen, even verfrissend als virtuoos.

Kleine jongens
Wanneer Wong Kar-wai na een oponthoud van anderhalf uur weer uit een taxi stapt kijkt hij meteen op zijn horloge. De tijd dringt. Wong leeft met een constante deadline, "zoals iedereen in Hong Kong". Vanachter zijn onafscheidelijke zonnebril (Wong weet wat cool is) licht hij zijn werk toe, waarbij hij af en toe gebruik maakt van een volstrekt overbodige tolk. Wong begon zijn filmcarrière begin jaren tachtig als scenarioschrijver, na een opleiding bij TVB, het grootste televisiestation van Hong Kong. De op genrefilms gerichte filmindustrie raakte in 1986 volledig in de ban van de gangsterfilm door het enorme succes van John Woo’s A Better Tomorrow.

Als reactie op Woo’s heroïsche benadering van het gangsterleven schreef Wong voor regisseur Patrick Tam een trilogie over twee kleine criminelen voor wie het heldendom niet is weggelegd: "Iedereen maakte destijds films waarin gangsters als stijlvolle helden werden afgeschilderd. Ik wilde wat anders doen en koos voor twee kleine jongens en hun dagelijkse problemen. Ze hadden grote verwachtingen toen ze tieners waren, maar het gangsterleven blijkt niet zo eervol als ze dachten. In het laatste deel van de trilogie proberen ze uit het milieu te ontsnappen. Patrick Tam begon met het tweede deel, The Last Victory. De recensies waren erg lovend, het publiek wilde echter geen falende gangsters maar helden zien. De andere twee delen kregen we dan ook niet meer gefinancierd."

"Toen ik in 1988 met een gangsterfilm mijn regiedebuut mocht maken heb ik elementen uit de trilogie vermengd met het gegeven van Mean Streets. Ik ben een grote Scorsese-fan en denk dat zijn film zich in iedere stad kan afspelen. De verbintenis tussen twee vrienden en de competitie tussen twee broers zijn universeel herkenbaar. As Tears Go By is toch wel een hele andere film dan Mean Streets geworden. Ik experimenteerde bijvoorbeeld met stijlmiddelen als slowmotion. Destijds was MTV in korte tijd heel populair geworden in Hong Kong. Mijn opzet was een gangsterfilm volgens de MTV-methode. Ik hou erg veel van stilistische kunstgrepen. In Chungking Express wilde ik daarmee tot het uiterste gaan en ik denk dat ik daar aardig in geslaagd ben."

Gecompliceerd
Wongs tweede film, Days of Being Wild, had in 1990 de twijfelachtige eer de grootste financiële flop uit de filmgeschiedenis van Hong Kong te zijn. De opnamen van het in 1960 gesitueerde epos rond een door Leslie Cheung gespeelde Filippijnse jongen, zijn adoptiemoeder, twee jonge vrouwen en een politieman, allen op zoek naar liefde en geluk, namen naar plaatselijke maatstaf erg veel tijd in beslag. Wongs streven naar perfectie in art-direction, fotografie en acteerwerk leverde een prachtige film op, die in het Westen slechts op een paar festivals te zien was.

Wong bevestigde zijn reputatie als de traagste regisseur in Hong Kong vervolgens met het kostuumdrama Ashes of Time, een groots opgezet en verwarrend spektakel waarin huurmoordenaar Leslie Cheung en de begrippen tijd en herinnering centraal staan. De opnamen namen twee jaar in beslag. Volgens Wong was dat onvermijdelijk: "Het is een film met een zeer gecompliceerd verhaal, locatie-opnamen in Hong Kong en China en acht top-acteurs met overvolle agenda’s. De film is gebaseerd op een beroemd Chinees boek, The Eagle Shooting Heroes van Louis Cha. We hebben er twee films van gemaakt. De mijne is een traditionele zwaardvechtersfilm en de andere, die de boektitel draagt, is een parodie op mijn film. Ik produceerde de komedie, mijn producent Jeff Lau voerde de regie. Ashes of Time zou openen met Chinees nieuwjaar, het lucratiefste weekend in de Aziatische markt, maar de Taiwanese financier besloot de komedie voorrang te geven. Daarom werd mijn film tijdelijk stilgelegd, waarna we het productieschema opnieuw moesten opzetten."

Om de langdurige logistieke nachtmerrie van zich af te zetten begon Wong direkt na het beëindigen van de opnamen te werken aan een kleinschalige film, Chungking Express. Een afgerond scenario was er niet, maar door de medewerking van sterren Brigitte Lin en Tony Leung Chiu-wai (niet te verwarren met Tony Leung Kar-fai uit The Lover van Jean Jacques Annaud) was de financiering geen probleem: "De meeste Hong Kong films worden gefinancierd door de voorverkoop op de Zuidoost-Aziatische markt en daarbij telt alleen de marktwaarde van de acteurs. Chungking Express was voor mij een soort mentaal vakantiewerk. Daar was ik wel aan toe. Aangezien ik al jaren scenario’s schrijf had ik nog wat ideetjes op de plank liggen. Overdag schreef ik, ’s avonds repeteerden we en ’s nachts werd er gedraaid. Mijn vaste cameraman Chris Doyle filmt vaak uit de losse pols en dat kwam nu erg goed van pas, want de locaties waren klein en er werd veel geïmproviseerd. Daar kon iedereen zich prima in vinden, want improvisatie betekent vrijheid. Eigenlijk is het een soort studentenfilm."

Naast de geslaagde stilistische experimenten onderscheiden de films van Wong zich van andere Hong Kong producties door de consistente kwaliteit van het acteerwerk. De regisseur maakte met zijn eerste twee films van ex-Miss Hong Kong Maggie Cheung een grote ster en wist bij Chungking Express de debuterende popsterren Kaneshiro Takeshi en Faye Wang ook al tot uitstekende acteerprestaties te verleiden. "Dat komt doordat ik mijn acteurs altijd vraag of ze niet willen acteren, maar zichzelf willen zijn", aldus Wong. "Aangezien ik mijn eigen scenario’s schrijf kan ik het verhaal en de personages altijd gemakkelijk aanpassen aan het karakter van de acteurs. De personages die je in mijn films ziet komen voor het grootste gedeelte overeen met de acteurs die ze spelen. En aangezien men in Hong Kong films niet financiert naar aanleiding van een scenario maar van de acteurs kan ik prima werken op die manier. In de rest van de wereld ontwikkelt men een idee tot een scenario en zoekt men vervolgens naar de juiste acteurs. Ik begin met het kiezen van acteurs waarmee ik graag wil werken, acteurs waar ik iets uit kan halen. Ik praat met ze en dan ga ik schrijven."

Veroudering
Chungking Express was oorspronkelijk opgezet als een drieluik, maar het derde verhaal sneuvelde in verband met de lengte. Wong werkte het onlangs uit tot zijn nieuwe film Fallen Angels, die vorige maand zijn wereldpremière beleefde op het filmfestival van Toronto. "Het gaat niet over een politieman en zijn meisje, maar over een huurmoordenaar en zijn impresario. Een paar scènes spelen zich op dezelfde locaties af en er zijn ook wel stilistische overeenkomsten, maar het is een hele andere film. Ik heb weer volop geïmproviseerd, maar de opnamen verliepen dit keer extreem problematisch. Het wordt steeds moeilijker om in Hong Kong films te maken, want de overheid is niet meer zo behulpzaam, alles wordt duurder en er is een chronisch gebrek aan nieuwe medewerkers. Ik werk al vanaf mijn eerste film met dezelfde mensen, allemaal veertig-plussers die maar moeilijk hele nachten door kunnen werken. De filmindustrie veroudert en dat is niet goed. Tien jaar geleden kwam ik met een flinke groep filmers uit de studio’s van de lokale televisie, maar daar worden tegenwoordig geen opleidingen meer gegeven. De meeste acteurs komen nog steeds uit de hitparade of uit Miss-verkiezingen. De televisie- en filmstudio’s zijn niet bereid lange-termijninvesteringen te doen, vanwege de Chinese machtsovername in 1997. De veroudering is nu het gesprek van de dag in de industrie, iedereen weet dat er nieuw bloed moet komen."

"Langzaam maar zeker groeit het besef dat 1997 niet het einde van de wereld betekent. Men is steeds minder bang voor de overname. De grote uittocht vond tien jaar geleden al plaats. De meeste mensen die toen vertrokken overwegen nu juist een terugkeer. Ze zien meer mogelijkheden op het zakelijke en artistieke vlak en zo zie ik dat ook. Niemand kan voorspellen wat er precies gaat veranderen, maar iedereen wil er op tijd bij zijn om er van te profiteren. De Chinese studio’s staan te trappelen om met ons samen te werken, want ze kunnen veel van ons leren. Ze hebben niet zo’n nauwe samenwerking met het bankwezen en bedrijfsleven als wij. Wij willen juist graag met de grote Chinese talenten werken. Onze producenten willen investeren in bioscopen en distributie in China, want het potentieel van die markt is enorm groot."

Hong Kong kijkt op de kalender, Wong Kar-wai op zijn horloge. De regisseur in wiens werk het begrip tijd altijd een grote rol speelt moet er weer vandoor. Buiten wacht de volgende taxi.

As Tears Go By en Days of Being Wild zijn verschenen op het Engelse videolabel Made in Hong Kong en op importbasis in Nederland verkrijgbaar.