FilmThuis – 27 oktober 2011

Drieste levens van oude boezemvrienden

In navolging van grote Amerikaanse studio’s brengt het Filmfestival Rotterdam gelijktijdig tien films uit op dvd en video-on-demand. De Tiger-genomineerde Gromozeka injecteert het Russische motto ‘leven is lijden’ zowaar met een zweem van optimisme.

Hoe ging het ook alweer? Eerst verwelkomde de thuiskijker de videoband. Vervolgens kwam de digitalisering op en maakten de logge langspeeltapes, geïnspireerd op het cassettebandje, plaats voor de fancy dvd — op zijn beurt weer een rip off van de compact disc. En nog voordat blu-ray goed en wel kon doorbreken, rammelde de volgende drager alweer aan de poorten: video-on-demand, ofwel films streamen vanaf het web.
De filmindustrie is als vanouds voorzichtig en terughoudend met de nieuwe distributietechnologie. Om de dvd-verkopen niet meteen te laten instorten, volgde de online release aanvankelijk pas als de dvd zo’n beetje in de koopjesbakken lag. Amerikaanse studio’s brachten daar een paar jaar geleden verandering in, door de uitbreng op dvd en video-on-demand gelijk te schakelen. Het Filmfestival Rotterdam doet nu voor het eerst hetzelfde, met de filmreeks ’10 to Watch’.
Betekent dit de definitieve doodsteek voor de dvd? Dat zit er wel in. Waarom zou je nog naar de winkel gaan als je dezelfde film goedkoper en direct op internet kunt bekijken? Als lekkere bijkomstigheid wordt daarmee ook het onbevredigde gevoel na een miskoop gereduceerd.
Bij de 10 to Watch hoef je daar gelukkig niet zo bang voor te zijn. Behalve David Verbeeks doorbraakfilm Shanghai Trance en het prijswinnende Winter Vacation maakt ook de Russische Tiger-genomineerde Gromozeka van Vladimir Kott deel uit van de reeks. Een mozaïekdrama volgens de boekjes: drie uit het leven gegrepen verhalen over mannen van middelbare leeftijd die ooit in hetzelfde bandje zaten, maar elkaar in de Moskouse metropool uit het oog zijn verloren. Hun paden raken elkaar nog een enkele keer, via hun kinderen.

Voor varkens
De originaliteit van Gromozeka schuilt erin dat de personages zich niet aan de zelfkant van de Russische samenleving bevinden. Ze maken juist deel uit van de middenklasse die in het post-communistische tijdperk aan een voorzichtige opmars bezig is. Als ze al worstelen met armoede, een gebrek aan politieke vrijheid of de gierende corruptie, dan is dat hoogstens op de achtergrond. De kern schuilt in problemen die, en ook dat mag opvallend heten, juist vanuit westers oogpunt zo herkenbaar zijn: ontwrichte en verstoorde familiebanden.
De alleenstaande taxichauffeur heeft een getroebleerde relatie met zijn dochter en komt erachter dat ze in de prostitutie werkt — zijn walging is weinig meer dan een tergend schuldgevoel. De politieagent die wordt overgeplaatst naar een vleesverwerkingsfabriek moet onder ogen zien dat zijn zoon het door hem geregelde baantje “voor varkens” vindt, terwijl zijn vrouw van een andere man houdt. De kinderloze arts gaat zelf vreemd met zijn verpleegster, maar lijkt tot inkeer te komen als hij met een ernstige ziekte geconfronteerd wordt.
De essentiële zaken van het leven: echte liefde, gespeelde liefde, verstomde liefde, verbroken liefde, betaalde liefde, overspelige liefde, seks met liefde, seks zonder liefde, liefde met seks, liefde zonder seks. Gecompliceerde relaties tussen echtparen en minnaars, maar ook tussen ouders en kinderen. En dat alles ingekaderd in de filosofie van het klassieke levenslied, dat het bonte driemanschap aan het begin en einde opvoert: “Morgen zal beter zijn dan vandaag / Ik hoor de gitaar spelen / Mijn hart houdt vol om lief te hebben.”
Voor een volk dat ‘leven is lijden’ als motto heeft, ook in de cinema, klinkt deze boodschap verrassend optimistisch. De drieste zwartgalligheid regeert in Kotts benauwde universum, maar er gloort altijd hoop om de volgende hoek van de straat. Voor een Russische film mag dat zowaar vernieuwend heten.

Niels Bakker

Gromozeka



Regie
Vladimir Kott
Rusland
2011
Met
Nikolay Dobrynin
Boris Kamorzin
Leonid Gromov

104 minuten

Distributie
IFFR/Filmfreak

Opdringerig sociaal-realisme

Het is een bekende filmmakerstruc: de meest cruciale gebeurtenis buiten beeld laten. Het gebeurt meestal om de verbeeldingskracht aan het werk te zetten. Maar regisseur Shawn Ku wil in Beautiful Boy vooral onderstrepen dat niet de schietpartij van eerstejaars student Sammy op zijn universiteit hem interesseert, maar wat daarop volgt — het diepe trauma van de ouders.

Beautiful Boy vormt onbedoeld een tweeluik met Elephant (2003). Richtte Gus Van Sant zich op de dader, en op zijn eventuele beweegredenen, Ku zoomt in op het ongeloof, de ontgoocheling en, in tweede instantie, de wroeging en de morele vertwijfeling bij de grootste slachtoffers — althans in geestelijke zin.
Want Bill en Kate blijven achter met een schuldgevoel dat de rest van hun leven zal blijven knagen. Ze voelen dat ze medeverantwoordelijk zijn voor Sammy’s daad, maar waarin schuilt dit precies? Kende zijn moeder haar zoon niet goed genoeg? Was zijn vader te vaak afwezig, en erfde Sammy zijn opgefokte aard? Of lag de oorzaak in hun echtscheiding die al tijdenlang in de lucht hangt?
Prangende existentiële vragen, die de belangrijkste spil vormen van dit Amerikaanse indie-drama. Ku heeft het lef om de antwoorden enkel te suggereren en bewandelt daarmee dezelfde weg als Van Sant. Die zocht het in zowel videogames als pianomuziek en gaf daarmee aan dat er voor zulke horror geen duidelijke verklaringen bestaan. Ook Bill en Kate moeten met deze wetenschap zien te leven — ze ontkomen alleen niet aan de al te menselijke behoefte aan zingeving.
Waar Van Sant meer filosoferend en abstraherend te werk ging, graaft Ku zich volledig onder in de persoonlijke traumabeleving van het elkaar aantrekkende en afstotende echtpaar. Maar er is een probleem: Bill en Kate laten je volledig koud. Het spel van Michael Sheen en Maria Bello is theatraal en pathetisch, het hand-held camerawerk, met een overdaad aan niet-functionele bewegingen, bijna opdringerig documentaire-achtig. Ku maakt behalve een oppervlakkige karikatuur ook een onverdraaglijk sentimentele variant op het sociaalrealisme. Zo mondt een interessant onderwerp uit in een draak van een film.

Niels Bakker

Beautiful Boy



Regie
Shawn Ku
Verenigde Staten
2010
Met
Michael Sheen
Maria Bello

101 minuten

Distributie
Wild Bunch

Release Top 5

De maandelijkse hoogte­punten uit het Nederlandse dvd-aanbod

Pina
Wim Wenders’ 3D-eerbetoon aan Pina Bausch vertelt haar biografie door middel van spectaculaire beelden van haar choreografieën, binnen én buiten het theater. Ook verkrijgbaar in dvd-box met docu’s Dancing Dreams en Pina Bausch. (Twin Pics)

Lebanon
Vier mannen en een tankinterieur: meer blijkt er niet nodig voor een intens, claustrofobisch oorlogsdrama. Regisseur Samuel Maoz baseerde de film op zijn eigen ervaringen tijdens de Libanese burgeroorlog in de jaren tachtig. (Homescreen)

Summer Palace
Deze politiek en erotische geladen film die speelt tegen de achtergrond van de Chinese studentenprotesten op Plein van de Hemelse Vrede in 1989 kwam regisseur Lou Ye op een vijfjarig werkverbod door de Chinese overheid te staan. (Homescreen)

Le gamin au vélo
Dardennes-light voor de een, een vitale terugkeer naar de eenvoud en het naturalisme waar de broers om bekend staan voor de ander, dit verhaal over een jongen die wordt opgevangen door een onbeholpen sociaal werker. (Twin Pics)

Super 8
J.J. Abrams blaast de geest van Steven Spielberg nieuwe leven in met deze ouderwetse scifi (inclusief daddy issues) over een groep filmmakende tieners die op een monsterlijke alien én een complot van het Amerikaanse leger stuiten. (Paramount)

Joost Broeren

Import Top 10

The Theo Angelopoulos Collection, volume 2
In deze tweede box met films van de Griekse grootmeester verzamelt de Britse distributeur Artificial Eye zijn eerste vier speelfilms, allen uit de vroege jaren zeventig: The Reconstruction, Day of ’36, The Travelling Players en The Hunters. (Artificial Eye, regio 2)

Three Colors
Criterion buigt zich over Krzysztof Kieslowski’s trilogie, een van de hoogtepunten uit de ‘world cinema’-opleving in de jaren negentig, in een vier discs tellende uitgave met niet alleen de films in uitstekende beeldkwaliteit maar ook een copieuze hoeveelheid extra’s, van Kieslowski’s studentenfilms tot audiocommentaar door actrice Juliette Binoche. (Criterion, regio 1)

Touch of Evil
Nieuwe Blu-ray uitgave van Orson Welles’ klassieker bevat vijf versies van de film: de door de studio versneden ‘originele’ versie (in volbeeld én breedbeeld); een in de jaren zeventig teruggevonden ‘previewversie’ die iets dichter bij Welles wensen ligt; en een reconstructie uit 1998 op basis van instructies die Welles gaf in een interne memo (eveneens in volbeeld en breedbeeld). (Eureka/Masters of Cinema, regio B/2)

Rules of the Game
Vergelijkingen alom ook op de nieuwe Criterion-uitgave van Jean Renoirs klassieke ‘comedy of manners’: tussen de originele versie die hier gepresenteerd wordt en het einde dat er na de eerste release door censuur aan werd gebreid, en de uiteindelijke film met Renoirs oorspronkelijke scenario. (Criterion, regio 1)

Silent Running
Deze sciencefiction-klassieker van special effects-expert Douglas Trumbull, nu ook op Blu-ray, is actueler dan ooit in zijn weergave van een wereld waarin al het plantenleven is uitgestorven. (Eureka/Masters of Cinema, regio B/2)

Birth of a Nation
D.W. Griffiths’ epos der epossen uit 1915 voor het eerst op Blu-ray, in een high-def kopie. Op twee bijgeleverde dvd’s staan de vorige restauratie en bonusmateriaal. (Kino, regio 1)

Eclipse Series 30: Sabu!
De Indiase Selar Shaik was olifantenrijder voor een maharadja toen hij werd ontdekt door Robert Flaherty, die hem de hoofdrol gaf in de Kipling-verfilming Elephant Boy. (Criterion/Eclipse, regio 1)

The Secret Beyond the Door
Deze poging van Fritz Lang tot een variant op Hitchcocks Rebecca slaagde niet geheel: hoofdrolspeelster Joan Bennett noemde het resultaat “an unqualified disaster”. (Exposure Cinema, regiovrij)

Film Socialisme
Jean-Luc Godards nieuwste film bewees op de door de Filmkrant en EYE georganiseerde conferentie No Comment al dat hij van alles kan betekenen. Deze Britse versie heeft niet alleen de met opzet rammelende ‘Navajo’-ondertiteling, maar ook een volledige Engelse vertaling. (New Wave Films, regio 2)

Great Directors
Documentaire bestaand uit interviews met tien grootheden van de hedendaagse cinema: Bernardo Bertolucci, David Lynch, Todd Haynes, Richard Linklater, Stephen Frears, Agnès Varda, Ken Loach, Liliana Cavani, Todd Haynes en Catherine Breillat. Op dvd aangevuld met nog eens dik drie uur extra materiaal. (Lorber Films, regio 1)

JB

Deze lijst is samengesteld door Bou­disque (Vredenburg 31, Utrecht). Ga voor meer informatie naar boudisque.nl