Filmnieuws – 7 januari 2016

Verslag Winteroverleg
Vier zaken stonden centraal tijdens het Winteroverleg in het Ketelhuis, het halfjaarlijks samenzijn van iedereen die iets met de Nederlandse film te maken heeft: mogelijke belangenverstrengeling bij filmfondscommissies, digitalisering, de verhouding publieks- en arthousefilms en de kluchtige perikelen rond de Oscarinzending. "Het eerste debat waar Martin Koolhoven (regisseur van uiteindelijke Oscarinzending oorlogswinter, red.) niet aanwezig is", grapte Ketelhuisdirecteur Alex de Ronde, die samen met journalist Karin Wolfs de gesprekken leidde.

I Belangenverstrengeling
Het eerste hangijzer betrof de gerechtelijke uitspraak over de subsidieafwijzing aan theaterdirecteur Theu Boermans, waarin het "even op de gang" gaan staan van een concurrent-theatermaker in de adviescommissie bij het Fonds voor de Podiumkunsten (peer-to-peer review) als partijdig werd beoordeeld. Het illustreerde hoe alomtegenwoordig belangenverstrengeling in de culturele sector is. Filmkrant-hoofdredacteur Dana Linssen stelde in een column dat ook de filmwereld niet zonder zonden is: commissieleden zijn ervaringsdeskundigen, dus per definitie altijd wel op een of andere manier betrokken bij een project of filmmaker (geweest): ze hebben nog een wederdienst te verrichten of juist een appeltje te schillen. Of — ook denkbaar — maken een strategische keuze: als ik dit project afwijs, blijft in de pot geld genoeg over voor mijn eigen project. Ze pleit voor een meer artistieke en inhoudelijke benadering van aanvragen. "Waar staan de intendanten bij het Filmfonds eigenlijk voor?"
Filmfondsdirecteur Doreen Boonekamp weersprak dat de filmbranche die belangenverstrengeling ook kent: "Onze commissieleden zijn deskundig en nemen geen plaats in een adviescommissie als ze een belang hebben in het project." Filmmaker Esmee Lammers (lang leve de koningin, amazones) bood Boonekamp een pamflet aan waarin ze pleitte voor beoordeling op grond van een puntensysteem dat is gebaseerd op behaalde resultaten. Daarnaast zou ze de beoordelaars zelf willen beoordelen; want wie bepaalt er wat een ‘goed’ script is? Lammers: "Stop liever energie in het begeleiden van makers dan in commissieleden."

II Digitalisering
Dan de digitalisering: bioscopen willen zo snel mogelijk hun 35mm-projectoren in zo’n zevenhonderd zalen tegelijk vervangen. Niemand twijfelt over de noodzaak, zegt Ron Sterk van de Nederlandse Vereniging van Bioscopen, maar de overheid moet bijspringen. Twee opgetrommelde Kamerleden (PvdA’er John Leerdam en VVD’er Han ten Broeke) namen onder applaus plaats achter de tafel.
Tijdens het Nederlands Film Festival is hierover veel gesproken en daar werd geopperd om het ‘Duitse model’ voor financiering over te nemen om de gehele sector in één keer te digitaliseren. Daar is "iets minder" dan achttien miljoen euro voor nodig, aldus Sterk. Leerdam reageerde dat hij pas iets wil doen als er een concreet getal wordt genoemd en zei dat het onhandig is als mensen (Lees: Hans van Brussel van de Nederlandse Vereniging van Speelfilmproducenten) op eigen houtje met andere plannen komen aanzetten. Sandra den Hamer (Filmmuseum cq sectorinstituut) zei dat zij de uitwerking van het plan zal verrichten en beloofde haar huiswerk goed te doen.

III Oversteek
Verwarrend was het debat over project De Oversteek — in de woorden van gespreksleider De Ronde "de bordeellamp op de Nederlandse film" — een stimuleringsproject dat veel enthousiaste jonge starters heeft getrokken. Betrokken producent Wilant Boekelman wees op het succes dat de afzonderlijke filmprojecten (onder meer nothing personal, de poolse bruid, guernsey) hebben gehad en zou meer steun willen van het Filmfonds. "Oversteek-achtige films hebben internationaal succes én behandelen maatschappelijk relevante thema’s. Dat is bij de grote publieksfilms niet het geval — toch ontvangen die een groter aantal subsidies", aldus Boekelman. Hij vond het vreemd dat publieksfilms worden gesubsidieerd van cultuurgeld en hield een pleidooi (in de vorm van een huwelijksaanzoek aan Doreen Boonekamp) om de verhouding van achttien publieksfilms versus drie Oversteekfilms per jaar nou eens om te draaien.
"Dit is het slechtste idee dat ik ooit gehoord heb", reageerde Ryclef Rienstra (directeur VandenEnde Foundation en oud-directeur Filmfonds). "We moeten ook grote publieksfilms maken en de Nederlandse markt is te klein om daar winst op te maken. Als we willen concurreren met het buitenlandse aanbod is kwaliteit, en dus duur personeel nodig. Een commerciële film hoeft niet per definitie slechte kwaliteit te hebben. Publiek geld moet besteed worden zodat het beschikbaar komt voor een breed publiek."

IV Oscarsoap
Het publiek leek het bovenstaande plan niet helemaal te snappen en ging weer rechtop zitten voor de uitsmijter van de avond: de Oscarsoap. Filmjournalist René Mioch presenteerde het vrij hilarische en genante filmpje dat hij maakte tijdens de vermeende heroverweging voor het inzenden van silent army door Holland Film. Mag dit volgend jaar anders? Producent San Fu Maltha (van het uiteindelijk ingezonden oorlogswinter) pleitte voor een eigen, Nederlandse ‘Academy’. Ook wordt geopperd om het Gouden Kalf voor Beste Film in te sturen naar Hollywood — of moesten we toch rekening houden met de Amerikaanse smaak? Mioch riep dat de oplossing volgens hem doodsimpel is: "Kies de beste film, hang alle filmposters op, nodig Shownieuws en RTL Boulevard uit en maak plechtig en feestelijk bekend welke film wordt ingezonden naar de Oscars. Het moet een feest worden, voor alle Nederlanders." Daar was eindelijk iedereen het mee eens.

Roze Filmdagen naar maart
Ooit te zien geweest in De Uitkijk, Cinema de Balie, de bieb, Cavia — en nu verkast het Amsterdam Gay & Lesbian Film Festival dan naar het Ketelhuis. En trouwens, ‘De Roze Filmdagen’ hebben dus niet afgelopen maand plaatsgevonden, maar beginnen 5 maart… en blijven dat voortaan, zegt organisator Werner Borkes. De datumverhuizing is noodgedwongen omdat financiering van het festival niet op tijd rond kwam. "We hebben geen structurele subsidie en zijn afhankelijk van fondsen en sponsoring. Onze zalen zitten altijd voor tachtig procent vol, maar een festival organiseren kost gewoon veel geld." Borkes zegt dat het festival vaak tussen wal en schip valt: "De artistieke fondsen vinden ons te emancipatoir en voor de doelgroepfondsen zijn we te cultureel." Ook verbaast hij zich over de telkens gestelde vraag of een speciaal homofilmfestival "nog nodig is". "Geen enkel festival krijgt zo’n opmerking! Die vraag stellen is hem beantwoorden." Gelukkig gloort er hoop in de vorm van de gemeentelijke "homonota", oftewel het Actieprogramma Amsterdam Gay Capital 2009-2011, dat eind december uitsluitsel zal geven of de Roze Filmdagen ook passen in dit beleidsplan. "Dan hopen we een subsidie voor drie jaar te krijgen, zodat we in het Ketelhuis kunnen blijven." Het festival zal niet worden teruggeplaatst naar december en ook geen aansluiting zoeken bij de jaarlijkse Gay Pride, aldus Borkes: "De zomer is niet echt de tijd om in een bioscoopzaal te zitten: dan vieren we lekker een feestje op straat."

Geen Smoel?
De Nederlandse arthousefilm heeft te weinig gezicht. En in ieder geval een te weinig ‘Nederlands’ gezicht. Dat is althans de conclusie van een onderzoek uitgevoerd door Paul Verstraeten van bureau Filmtest in opdracht van het Nederlands Fonds voor de Film. Het ontbreekt aan films en makers met een duidelijke stijl en signatuur. Alex van Warmerdam geldt als een typisch voorbeeld van een Nederlandse artfilmmaker. Zijn films worden omschreven als ‘heel Nederlands’, mede dankzij hun ‘absurdistische humor’ (‘lekker kneuterig Nederlands’), hun ‘eigenzinnige stijl en vormgeving’ en ‘sterke acteurs en dialogen’. Dit geld in mindere mate ook voor de andere artfilmers die door de respondenten als meeste werden genoemd: Eddy Terstall, Jos Stelling en Paula van der Oest. Wat de kracht is van deze regisseurs, geldt in de rest van het onderzoek als de zwakte van de overige Nederlandse artfilms die zich kenmerken door: ‘matig acteren’, ‘geen goede verhalen’, te weinig diepgang en gelaagdheid’, ‘gekunsteldheid en moeilijkdoenerij’ en ‘matige dialogen’. Ook de slechte verstaanbaarheid werd genoemd. Bovendien wilden de ondervraagden vaker een afspiegeling van de maatschappij zien en van wat er in de wereld speelt. De Nederlandse artfilmmakers en producenten die verzameld waren bij de presentatie van de voorlopige conclusies in het Binger Filmlab lieten zich niet de put in praten. Aanscherpen en uitvergroten, waren de toverwoorden. Producent Frans van Gestel (IDTV): "We moeten meer denken als de Denen of andere inspirerende buitenlandse voorbeelden die al vanaf het begin af aan inzetten op high concept-films."

Filmklimaat
Van idealistisch, maatschappijkritisch clubhuis tot een mainstream cultuurpaleis: dat is in een notendop de ontwikkeling van het fenomeen filmhuis in de afgelopen decennia. Ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan van het Delftse theater Lumen werkte medewerkster Winnie de Keizer haar doctoraalscriptie voor de Open Universiteit om tot een fijn jubileumboek met de titel: Voor een beter filmklimaat. Filmhuis Delft en filmvertoning in Nederland 1974-2009. Wat De Keizer het meest is opgevallen is de ontwikkeling tot programmeren van meer mainstreamfilms. Niet dat de theaters daarbij hun culturele doelstelling verloochenen: "Door wegvallen van subsidies moesten theaters zelf hun broek ophouden. In Delft is toen gekozen om de zaal met zestig stoelen uit te breiden tot twee zalen, met bij elkaar zo’n 160 zitplaatsen. Met het programmeren van meer mainstream artfilms, door te professionaliseren en beter op de wens van het publiek in te spelen worden meer bezoekers getrokken, en van die opbrengst kunnen dan kleinere films worden aangekocht." Ziehier de strategie van de filmhuizen — althans, De Keizer ‘vermoedt’ dat het beleid in Delft niet anders is dan in andere Nederlandse theaters. Minder engagement, minder experiment. Een knelpunt in de toekomst vormt de arthouseprogrammering door reguliere bioscopen, zoals het nieuwe label van Pathé. "Dat wordt opeens een concurrent", zegt De Keizer. "Maar we wachten de ontwikkelingen rustig af."

Collectebus
Dit is uw kans om coproducent te worden! Met die aansporing presenteert het Filmfestival Rotterdam het project Cinema Reloaded, een nieuwe manier om filmmakers aan geld te helpen. Een ‘ambitieus experiment’, in de woorden van het festival. De Zwitserse videokunstenares Pipilotti Rist (foto) wil dromen van groene mensen en brandende bedden. Filmmaker Ho Yuhang zoekt steun voor een licht absurdistisch oorlogsverhaal over zes boze Indonesiërs die het Maleisische onrecht willen wreken en unmade beds-regisseur Alexis Dos Santos denkt aan jonge mensen en hun internetrelatie. Op de website cinemareloaded.com pitchen de drie hun plan en houden daarbij een virtuele collectebus op. Crowd funding, heet het. U, als aspirant coproducent, kan via de website een of meer munten van vijf euro per stuk kopen en daarmee de noodlijdende cineasten een stukje op weg helpen. Bij 30.000 euro gaat de productie van de (korte) film van start. Wanneer u vijf of meer munten in de bus stopt komt uw naam op de aftiteling, maar verder zijn de rechten van de coproducent beperkt. Een vinger in de artistieke pap zit er niet in. Wel worden de donateurs straks als enigen in staat gesteld de voltooide film op internet te bekijken. Helemaal nieuw is dit niet, want er zijn meer filmmakers geweest die op een vergelijkbare manier hun budget bij elkaar sprokkelden. Wel is het volgens festivaldirecteur Rutger Wolfson de eerste keer dat een filmfestival zoiets organiseert.

Varieté-animatie
De korte animatiefilm variety is de Nederlandse inzending voor de Oscars in de categorie Best Short Animated Film 2010. De film drong vanuit zevenendertig inzendingen door tot de shortlist van tien internationale animatiefilms. In variety draait een jongen in een circusnummer zijn ouders rond op borden op stokjes. Terwijl zijn vriendin, een leraar en een kind erbij komen zien we de jongleur steeds ouder worden. De film werd geregisseerd door Roelof van den Bergh (eerdere animaties waren notice, 2004 en hell, 2003) en geproduceerd door il Luster Productions. Op 2 februari worden de definitieve nominaties bekendgemaakt, de uitreiking van de Academy Awards vindt plaats op 7 maart.

Correctie
In de vorige editie van de Filmkrant werd in het artikel ‘De laatste expert’ gemeld dat het AD geen recensies meer publiceert; dit is onjuist.

Olga van Ditzhuijzen