Wilkolak

Wilkolak is Pools voor weerwolf, maar dat woord moeten we niet letterlijk nemen in deze post-Holocaust allegorie van horror en psychodrama. De gevaarlijkste weerwolf blijkt weer eens de mens.

Mag je genre-elementen mengen met gruwelijke post-Holocaust-ellende? De Poolse regisseur Adrian Panek vindt van wel. Met zijn film Wilkolak laat hij zien dat mensen beesten kunnen zijn. Niet per se een nieuw inzicht, maar dat is geen kritiek, want hoeveel films slaan de kijker uit zijn stoel met nieuwe inzichten? Van belang is dat Panek geen realistische film over de Holocaust wilde maken, maar een allegorische vertelling in een horrorsetting over het kwaad (de weerwolf) in de mens. Bij zo’n benadering ligt exploitatie – lekker gratuit griezelen bij gruwelijkheden – als immense valkuil op de loer. Meteen maar het goede nieuws: Panek is met Wilkolak niet in die valkuil gedonderd.

De openingsscènes van Wilkolak spelen zich begin 1945 af in het in Duits-Silezië gelegen concentratiekamp Gross-Rosen. Omdat de Russen oprukken, vermoordt de SS nog snel zoveel mogelijk gevangenen. Een groepje van acht in een barak verstopte kinderen en jongeren, in leeftijd variërend van zes tot twintig, overleeft de slachtpartij en vlucht in de chaos een bos in waar ze zich terugtrekken in een oude vervallen villa. Ze blijken er allerminst veilig, want er zwerven onberekenbare losgeslagen Duitse en Russische soldaten rond. Minstens even gevaarlijk zijn de op gevangenen afgerichte Duitse herdershonden, die de SS bij de geallieerde bevrijding van het kamp heeft losgelaten en die nu hongerig door het bos jagen. De film verhult niet hoe een aanval van deze bijtgrage moordmachines op een mens eruitziet. Belaagd door de honden zitten de getraumatiseerde kinderen en jongeren zonder voedsel, water en elektriciteit opgesloten in de in vale kleuren gefilmde villa. Maar het kwaad komt niet alleen van buiten, maar ook van binnenuit, want deze kinderen en jongeren missen door hun gruwelijke kampverleden elk moreel besef. De twee oudsten, een twintigjarige vrouw en een iets jongere knul, beseffen als enigen dat egoïsme en eigenbelang de groep naar de ondergang zullen voeren. Solidariteit is de enige kans op overleving. Een in zichzelf teruggetrokken jonge nerd, natuurlijk draagt hij een brilletje, heeft dat besef niet en dreigt uit een jaloerse vage verliefdheid gruweldaden te plegen.

Als Wilkolak, dat mede geproduceerd is door het Nederlandse House of Netherhorror, een realistisch post-Holocaustdrama was, hadden we het einde kunnen raden, maar realisme was niet Paneks doel. Zijn film is een horrorsprookje, met als boodschap dat het beest, het kwaad, in de mens kan worden verslagen. In elk geval door kinderen, aan wier wilskracht, overlevingsdrang, solidariteit en vergevingsgezindheid Wilkolak een hommage brengt. Als kinderen de toekomst hebben, ziet deze er florissant uit als zij zich gedragen zoals in Wilkolak.