What Happened Was…

In 1994 won What Happened Was… de juryprijs op het Sundance Film Festival, om daarna te verdwijnen in de obscuriteit. Vorig jaar werd de door Tom Noonan geschreven en geregisseerde film voor het eerst, en in gerestaureerde versie, op dvd uitgebracht.

“Het lijkt de Twilight Zone wel”, grapt Michael (Tom Noonan) als hij binnenstapt in het appartement van Jackie (Karen Sillas), wijzend op het flikkerende licht in de hal. De twee zijn collega’s op een advocatenkantoor, maar op deze vrijdagavond ontmoeten ze elkaar in een andere omgeving – en zien ze elkaar in een ander licht.

Wat volgt is een pijnlijk accurate doorsnede van een stroeve date. Ongemakkelijke stiltes, nerveuze lachjes, gefragmenteerde gesprekken vol grapjes die niet landen en anekdotes die nergens naartoe gaan. Een glas wijn. Geforceerde complimenten over het eten, vragen waarop je eigenlijk het antwoord niet heel nodig hoeft te weten. Waar kom je vandaan? Heb je broers en zussen? Nog een glas wijn. Vervreemdende bekentenisjes die er op een onbewaakt moment doorglippen. Dat hij als kind zijn naam subliminaal hoorde noemen in een Beatles-liedje.

Nog maar een glas wijn.

Maar What Happened Was… gaat ver voorbij de grappige herkenbaarheid. Kruipt onder dat ongemak, daar waar alle onuitgesproken facetten van zo’n avond zich ophouden. Daar waar verwachtingen en verlangens verstrikt raken met onvermogen en misvattingen. En in de verbeelding daarvan neemt de film soms bijna horrorachtige contouren aan. Mede dankzij subtiele visuele aanpassingen die Noonan doorvoert (let bijvoorbeeld op de Cats-poster en de kleuren van de muren). Nuances die in deze gerestaureerde versie volop tot hun recht komen.

Charlie Kaufman noemt de film een grote invloed op zijn werk – Noonan, als acteur vooral bekend als de Tooth Fairy uit Manhunter (1986), speelde in diens Synecdoche, New York (2008) en Anomalisa (2016). Hoewel Kaufman het in surrealistischer vormen vertaalt, vertrekken ze in essentie vanuit dezelfde visie. Dat we nooit voorbij onszelf kunnen kijken. Hoe dat zelf een samenraapsel is van fragmenten waarvan we heel hard doen alsof het een geheel vormt. En hoe verontrustend het is als iemand door die façade heen kijkt, als voor even de splinters van wie we zijn zichtbaar worden.

Aan het einde van Noonans film staan twee mensen tegenover elkaar die even niet veinzen. En het voelt alsof we in een afgrond kijken. Een gapend gat van eenzaamheid, van mislukte pogingen tot contact en de deceptie van een leven dat niet heeft gebracht wat ze zich ervan hadden voorgesteld. Als ze met elkaar in bed waren beland, waren ze minder naakt geweest dan dit.

What Happened Was… is verkrijgbaar op dvd en blu-ray (import, distributie Oscilloscope Laboratories).