Waking Life

Cineaste Laetitia Masson zei ooit dat iedereen op het breukvlak leeft van droom en realiteit. Richard Linklater gaat een stapje verder: met het inventief vormgegeven Waking Life nodigt hij de toeschouwer uit met open ogen te dromen.

Bent u een dromer? Gelooft u dat de grens tussen droom en werkelijkheid niet zo makkelijk te trekken is als menigeen denkt? En bent u, met al uw vertrouwen in de droom als reële, van alle banale logica bevrijde leefwereld, in staat om bewust door die wereld te lopen en te zweven?

Zo ja, dan heeft u aan regisseur Richard Linklater (Dazed and Confused, Slackers, Tape) een bondgenoot, getuige zijn voorlaatste film Waking Life. Van begin af aan verweeft deze film waken en dromen tot één geheel.

De grenslijnen vervagend laat Waking Life zich niet categoriseren als speelfilm, documentaire of essay, en blijft er geen spoor over van een objectieve, al te wakkere werkelijkheid. Het oorspronkelijke filmmateriaal liet Linklater door zo’n 30 animatiekunstenaars digitaal overschilderen in verschillende stijlen, met als resultaat een vloeibaar droomlandschap waarin de personages soms ronddwalen als gedetailleerde evenbeelden van hun spelers, en soms verbrokkelen tot een kubistische schets.

Slaapwandelaars
Het is aan de toeschouwer om aan al die kleurcombinaties en grove en fijne penseelstreken een betekenis toe te kennen. Zoals ook het hoofdpersonage, een naamloze tiener, voortdurend zijn omgeving moet aftasten om te weten of hij droomt dan wel wakker is. Bovendien laat Linklater in het midden waar de versmelting van het wakkere en dromende leven uit voortkomt. Wellicht gunt het leven ons met zijn momenten van droomachtige helderheid en heldere dromen een blik op het hiernamaals of op de eeuwigheid. Of merken we op die manier dat “het heelal ons denkt”.

En zo doet de film nog meer suggesties, bij monde van de ontelbare filosofen en vrijetijdsdenkers die de jongen tijdens zijn zoektocht ontmoet, variërend van een neo-evolutionair tot een in volzinnen sprekende aap. Niet alle betogen zijn even helder en overtuigend, maar ze gooien het tenminste niet over de afgezaagde psycho-analytische boeg en het dromen wordt nergens gereduceerd tot de dagelijkse schoonmaakbeurt voor de hersens.

De droom als vlucht uit het harde bestaan zul je in Waking Life al evenmin aantreffen. Met verwijzingen naar Nietzsche, Kierkegaard en Sartre stelt de film dat het aanvaarden van de droom als werkelijkheid een existentialistische daad is waarmee je op een radicaal nieuwe wijze in het leven komt te staan: dat leven kent dan immers geen vast punt in tijd en ruimte meer en kan ook al vliegende beleefd worden. Wie met open ogen durft te dromen krijgt het volgens Linklater niet gemakkelijk, aangezien de wereld niet op dromers is ingericht maar op slaapwandelaars — mensen die tevreden zijn met een overzichtelijke kantoorbaan en alleen nog maar via afgekloven beleefdheidszinnetjes met elkaar communiceren.

Bent u zelf zo’n slaapwandelaar of een toonbeeld van Hollandse nuchterheid, dan is dit prachtig pleidooi voor een surrealistische levenshouding waarschijnlijk niet aan u besteed. Ook omdat Linklater te weinig ‘concrete’ bewijzen voor zijn stelling levert om sceptici over de streep te kunnen trekken. Mocht u toch de uitdaging aan willen gaan, vergeet dan niet een notitieblokje mee te nemen. Een droog college droomfilosofie wordt Waking Life gelukkig nooit — dankzij de waterbubbels die net op tijd uit de mond van de professor komen.