Totem

“Ik vind het belangrijk kinderen op een toegankelijke manier te confronteren met volwassen thema’s, zoals illegaliteit, en tegelijkertijd een spannend verhaal te vertellen met een sterk vrouwelijk hoofdpersonage.” Aldus de insteek van Sander Burger bij het maken van Totem.

Vorig jaar werd Sander Burgers De veroordeling (2021) rijkelijk bedeeld met Gouden Kalveren. Nu heeft de regisseur zijn eerste jeugdfilm gemaakt en mag Totem op 12 oktober Cinekid openen. Twee heel verschillende films, maar wel allebei getuigend van sterk engagement. Vergeleken met de meeste andere films in de Cinekid-competitie maakt dat Totem zeker speciaal. Het jeugdig publiek zal ongetwijfeld de link zien met nieuwsberichten over met uitzetting bedreigde jonge asielzoekers. Een thema dat drie jaar geleden ook al opdook in de Belgische openingsfilm Binti (2019).

Wat Totem vooral aansprekend maakt is de hoofdrol van de jonge Amani-Jean Philippe. Afwisselend nuchter en gevoelig speelt ze de elfjarige Ama. Op zoek naar een beter leven waren haar ouders uit Senegal gekomen; Ama zelf woont al haar hele leven in Rotterdam. Ze voelt zich helemaal Nederlands, ook al is ze hier illegaal. Haar droom is om een Nederlandse zwemkampioen te worden, net als Ranomi Kromowidjojo. Ze heeft daarnaast één belangrijke regel: nooit naar de politie gaan.

Dan dreigt alles in duigen te vallen. Op een dag ziet ze hoe de politie haar moeder en broertje meeneemt. Zelf ontsnapt ze. Haar vader heeft ergens nachtdienst, wist ze maar waar. Zo begint haar zoektocht door Rotterdam om hem te vinden, zich onderwijl met hulp van schoolvriendje Thijs verstoppend voor de politie.

Dat is spannend genoeg (de moeder van Thijs is agent) en met een lichte toets op zijn tijd, ook al wordt dit verhaal met veel hints voor nagesprekken vooral in het begin wat braaf opgediend. Wat Totem iets bijzonders geeft is dat reusachtige, stoere en tegelijk knuffelbare stekelvarken, dat onverwacht opduikt en Ama niet alleen irritant volgt maar zich ook ontpopt als gids en helper. Een magisch element dat heerlijk laconiek contrasteert met de verder zeer realistische toon van de film.

Is-ie nu echt of niet, vraagt Ama zich regelmatig af. Voor de jonge kijkers een mooi breinbrekertje, geknipt voor een lesje filosoferen met kinderen over fantasie. Het totemdier geeft voeding aan de tweede rode draad, namelijk dat Ama ontdekt dat het belangrijk is je roots te kennen. Zie bijvoorbeeld die aanstekelijke ontmoeting die ze heeft met een wijsgerige zwerver die zich een ‘griot’ noemt, een verhalenverteller. Intussen werkt Ama’s avontuur toe naar de weliswaar wat voorspelbare, maar toch enerverende ontknoping met aangrijpende momenten.

Kleur krijgt Totem daarnaast ook door het prachtige beeld van Rotterdam als dynamische multiculturele stad – met dank aan het sprekende camerawerk van Sal Kroonenberg. Dat alles rond de overtuigende Amani-Jean Philippe als Ama. Een meisje dat zo uit een documentaire kon zijn weggelopen. Nukkig op haar tijd, maar ook onbevangen en verbaasd, slim en zelfverzekerd. Rotterdams in hart en ziel.