This Is Not a Burial, it’s a Resurrection
Een vrouw die niets meer te verliezen heeft
De inmiddels overleden actrice Mary Twala blinkt uit in deze indringende, overtuigende film over veerkracht en contrasten en vooral over de menselijke drang om ondanks alles te blijven leven.
Een vrijwel lege vallei in Lesotho, het land dat wordt omringd door Zuid-Afrika. Uitgestrekte velden, een woning die lijkt op een hutje, en vooraan staat zij, Mantoa. Een vrouw van tachtig, haar rug gekromd, haar gezicht een charismatische verzameling rimpels en deukjes. Nog voor ze iets heeft gezegd, voel je al dat ze veel heeft doorstaan. Later zegt ze dit ook hardop, tussen haar vele stiltes door: haar grootouders liggen op deze grond begraven, haar ouders, haar man, haar kinderen, haar kleinkinderen. En nu, terwijl ze hier staat, krijgt ze te horen dat haar zoon is overleden, door een mijnongeluk iets verderop, in Zuid-Afrika. In zekere zin eindigt het leven voor Mantoa daarmee ook. En toch ontvouwt zich een film die juist gaat over vasthouden aan het leven, aan tradities, aan bekende grond.
This Is Not a Burial, It’s a Resurrection is een indringende, overtuigende film, van het soort dat het beste werkt in een donkere bioscoopzaal: het tempo ligt laag en vraagt om overgave, er wordt geen ronkende muziek of flitsende montage ingezet om kijkers makkelijk bij de les te houden. In plaats daarvan bestaan de scènes veelal uit lange shots waarin de camera heel langzaam, bijna onzichtbaar beweegt, wat enkele prachtige scènes oplevert.
Als Mantoa, weergaloos gespeeld door de inmiddels overleden Mary Twala, het nieuws over haar zoon te horen krijgt, beweegt de camera verticaal langs haar lichaam – er hoeven geen verdere woorden gebruikt te worden, de pijn is in al haar poriën zichtbaar, waarna de camera zich ten slotte veelzeggend richting de hemel beweegt. Een uiterst doeltreffend shot dat geen verdere sturing of emotionele invulling behoeft. Verderop in de film breekt er een brand uit, waarna ze terneergeslagen en zwijgend op haar zwartgeblakerde bed gaat zitten. Wat volgt is wederom een cinematografisch hoogstandje: er komt een schaap aangelopen, en nog een, en nog een, snuffelend aan de as en roet, aan de veranderde grond, tot de stilstaande weduwe wordt omgeven door bewegende beesten.
Knap is dat regisseur Lemohang Jeremiah Mosese zich niet verliest in eindeloos gepriegel met details, sentimentele symboliek of een zoektocht naar het meest schilderachtige shot. Uiteindelijk vertelt hij in zijn bedeesde tempo ook gewoon een realistisch, aangrijpend verhaal rondom Mantoa. Want op het moment dat die brand uitbreekt, is al bekend dat er een dam gebouwd moet worden in haar dorpje, dus niet alleen op haar huis maar ook op het begraafplaatsje. Dit dwingt haar tot letterlijk afscheid van haar familie, maar vooral brengt het haar in beweging. Ze gaat naar de priester, ze wil dat de plannen worden geannuleerd, ze verheft voor het eerst haar stem. Zelf dacht ze misschien dat ze min of meer dood was, maar er blijkt nog een rebelse, kranige spirit in haar te huizen die zich niet laat onderdrukken. Juist het feit dat ze na de dood van haar zoon niets meer heeft om voor te leven, geeft haar paradoxaal genoeg veel kracht.
Wat zich ontvouwt, is een film die steeds nadrukkelijker draait om contrasten. Stad tegenover land, natuur tegenover cultuur, armoede tegenover rijkdom, traditie tegenover vooruitgang of tenminste dat wat vooruitgang wordt genoemd. Rondom al deze thema’s hangt een mystieke gloed, niet nadrukkelijk maar voelbaar in het zwijgen, in de religieuze symbolen die door de hele film heen blijven opduiken, in de flarden voice-over vanuit de gewetensvolle, wijze verteller.
Waar draait het in cinema uiteindelijk vooral om? Om meegenomen worden, op welke manier en met welk sentiment dan ook. This Is Not a Burial, It’s a Resurrection trok me een wereld in die ik niet kende, geloofwaardig en onopgesmukt, traag en efficiënt. Juist het afwijkende tempo, het zo duidelijk niet-formulematige verleent deze film extra kracht. Sommige van de (bij)rollen worden niet eens gespeeld door een professioneel acteur, staat online vermeld, maar dat stoort geen moment – het draagt op een bepaalde manier zelfs bij aan de kalme, documentaire-achtige toonzetting. En in vrijwel elke scène duikt Mantoa gelukkig weer op, wier blikken dit strakke, onsentimentele verhaal in grote lijnen vertellen. Misschien draait This Is Not a Burial, It’s a Resurrection nog wel het meest om dood en leven; niet alleen het contrast tussen die twee maar ook de onderlinge samenhang. De grond in deze vallei in Lesotho is volgestopt met de doden en blijft daarom leefbaar voor Mantoa. Ze staat daar, op die berg, en ze laat zich niet zomaar verjagen.