The Little Comrade

Vanuit de blik van een zesjarig meisje verhaalt het indrukwekkende, verzorgde The Little Comrade over een gezin in het Estland van de jaren vijftig, toen het stalinisme zijn greep op het land verstevigde.

Kin omhoog en zet een stralend gezicht op. Dat krijgt de zesjarige Leelo altijd opgedragen als het even tegenzit. Ze kan wel wat optimisme gebruiken als haar moeder, een vrijgevochten schoolhoofd in het Estland van de jaren vijftig, wordt opgepakt door Stalins NKVD, het Volkscommissariaat voor Binnenlandse Zaken. Als Leelo nu maar braaf is dan komt ze snel weer terug, zegt haar moeder bij het afscheid. Geen wonder dat Leelo wanneer het allemaal wel heel erg lang duurt, denkt dat het haar schuld is dat haar moeder nog steeds niet terug is.

Leelo’s open geest wordt ondertussen makkelijk beïnvloed door de propagandaliedjes op de radio en ze droomt ervan om een ‘kleine kameraad’ te worden bij de jonge Sovjet-pioniers, zonder te beseffen wat dat precies inhoudt. Haar anti-Sovjet-familie wil haar wanhopig beschermen tegen de harde realiteit, maar komt erachter dat haar eerlijke inborst, vooral in de buurt van Stalin-gezinden, gevaarlijk kan zijn.

Het indrukwekkende, verzorgde debuut The Little Comrade (Seltsimees laps) van Moonika Siimets heeft een onberispelijk scenario dat is gebaseerd op twee autobiografische boeken van de Estse auteur Leelo Tungal. Hierin verhaalt ze over haar kindertijd in de jaren vijftig, toen het stalinisme zijn greep op het land verstevigde. The Little Comrade is gefilmd vanuit het perspectief van de jonge Leelo, wat een gouden greep is. Net als in het bijzondere oorlogsdrama Anna’s War (Aleksei Fedortsjenko, 2018), ook gefilmd door de ogen van een klein meisje, krijgen wij vooral haar deel van het verhaal te zien. Zo voel je mee hoe verwarrend het moet zijn geweest om in die tijd te leven, als niemand de afloop nog kent. We gluren met Leelo mee vanachter een kanten gordijn, kijken toe vanaf een gang, of vangen onder de eettafel een glimp op van de volwassen zorgen.

Leelo zelf denkt nog magisch, en vraagt zich af of bomen ons begrijpen als je tegen ze praat, zoals honden en mensen. Of ze trekt logische maar verkeerde conclusies: ze denkt dat haar moeder niet meer terugkomt omdat haar steeds wanhopiger wordende vader zich slonzig is gaan kleden, zijn haar niet meer kamt en zijn eten naar binnen schrokt. Het zijn pijnlijk treffende scènes die ook lang na het einde van de film bijblijven. Door het kinderperspectief komt dit onfortuinlijke gezin en de onvoorstelbare wreedheid van het stalinisme heel dichtbij.