THE INFORMANT!

Steven Soderbergh mikt in the informant! op het verziekte bedrijfsleven.

Over de veelbesproken komische aspiraties van het uitroepteken in de titel van Steven Soderberghs uitstekende the informant! kunnen we kort zijn: de grap van de film is juist dat het allemaal bittere ernst is. De enige echte joker in dit waargebeurde verhaal is het publiek. Want wat is het geval?
Marc Whitacre werd begin jaren negentig een goed betaalde manager bij een van de grootste bedrijven van de Verenigde Staten: Archer Daniels Midland, een producent van zo ongeveer alles wat met mais en tarwe te maken heeft. Plotseling begon Whitacre afluistertapes met de FBI uit te wisselen over wereldwijde illegale prijsafspraken waarbij ADM betrokken zou zijn. Dat was fijn voor de FBI. Achteraf bleek dat Whitacre, terwijl hij die tapes leverde, zo’n tien miljoen dollar had wegsluisd naar buitenlandse bankrekeningen. Toen ADM zich begon the verdedigen en Whitacre’s fraude bekend werd, begon de informant zich in allerlei idiote bochten te wringen. Soderbergh en acteur Matt Damon zetten hem neer als een pathologische leugenaar die zich maar half lijkt te realiseren wat hij doet. Toch is dat maar één kant van Whitacre’s masker want echt hoogte krijgen van de man doen we niet. Net zo min als de FBI, ADM en Soderbergh dat deden. Voor Soderbergh was de psychologie van Whitacre ook niet zo van belang. Van belang was de nationale ziekte waarvan hij achteraf gezien het eerste echte symptoom was: ongebreidelde hebzucht.

Complot
Meer dan in films als erin brockovich en traffic van een jaar of tien geleden, creëerde Soderbergh in recente films als che 1&2 en the girlfriend experience een curieuze afstandelijkheid tussen personage en kijker. Ook bij the informant! is dat het geval. Is Whitacre wel goed bij z’n hoofd of is het voor hem allemaal een grap? Zien wij het hele complot wel? Het blijft vaag wat Whitacre werkelijk beweegt. En dat is precies de reden dat dit niet zomaar een genrefilm is. Het is niet zomaar een drama, een komedie of een detective. Op het filmfestival van Venetië leidde die voor sommigen wat verwarrende toon tot afkeurende reacties: ‘Saai’, ‘niemendalletje’, ’tussendoortje’. Maar wat weten we van Soderbergh? Al sinds sex, lies and videotape speelt hij met steeds weer verschillende onderwerpen op een manier die elk van zijn films iets eigens meegeeft. Hij laat ze uitstijgen boven de genres waar ze in eerste instantie in lijken te passen. Is dat niet, vergeef het cliché, het kenmerk van de kunstenaar?
Wat precies maakt the informant! dan een uitstekende film? Dat Soderbergh een atmosfeer wist te creëren waarin je als kijker niet weet of je nou moet janken of moet lachen. Whitacre, dat wil zeggen de werkelijkheid, is ongrijpbaar, hoeveel camera’s en getuigenverklaringen en afluisterapparatuur ook worden gebruikt om hem te bekijken. Soderbergh suggereert met zijn camera dat we tot de kern kunnen doordringen maar laat ons in verwarring achter. Gissend naar betekenissen.

Ronald Rovers