THE ENGLISH PATIENT

Met maar liefst zeven Golden Globe-nominaties en de Golden Globe voor de beste speelfilm moet het raar lopen als The English patient niet in de prijzen valt op dat jaarlijkse feestje waar de Amerikaanse filmindustrie zichzelf feliciteert, de Oscaruitreiking. De troeven zijn niet gering: een verboden liefde tussen de zandkorrels van de Sahara tijdens een Britse expeditie, waarbij het heldendom van de hoofdrolspeler ter discussie staat. De vraag blijft of we niet al te veel op onze wenken worden bediend.

De openingsscène introduceert onze mysterieuze hoofdrolspeler: hij stort neer in een vliegtuigje samen met een mooie dame die slap over de rand hangt. Het is echter niet het einde van deze graaf Almasy. Hij belandt als geroosterd brood, totaal verbrand en aan geheugenverlies lijdend, in de verzorgende armen van verpleegster Hana. Ondertussen viel er al een aantal doden tijdens een veldslag in de Tweede Wereldoorlog en vragen we ons nog steeds af wat die gekalligrafeerde figuurtjes toch betekenen. Zo’n opening belooft veel intrige.
De makers weten hoe ze dit moeten uitbuiten: The English patient ontkomt niet aan mooifilmerij. Zo bespeelt zuster Hana (Juliette Binoche) een rammelende piano tussen de brokstukken van een vervallen Italiaans klooster. Graaf Almasy (Ralph Fiennes) en zijn geliefde Katherine (Kristin Scott Thomas) zoenen gepassioneerd met een moskee als doorkijkje op de achtergrond. Dit is koren op de molen van de wegzwijmelende kijker, die later weer kan peinzen over de reconstructie van het vermeende dubieuze spionnenverleden van de graaf. Slim kan de film dus wel genoemd worden, inspelend op de behoefte van de kijker naar het exotische epos zoals we dat van David Lean kennen. Voeg daarbij de bevroren Britse omgangsvormen die hun status als publiekslieveling al hebben verworven en zie daar de sleutel om een Oscar-favoriet te worden.

Zandstorm
De film is gebaseerd op het gelijknamige boek van Michael Ondatje, dat in 1992 de prestigieuze Booker Prize won. The English patient wordt door niet nader bepaalde mensen alom gezien als zo’n ‘onverfilmbaar’ boek. Ook dit zal hebben bijgedragen aan het succesverhaal van de film. Bij voorbaat is de mening al een beetje gevormd: ‘Toch knap dat het ze is gelukt om er wat van te maken’. Aan een aantal dingen is te merken dat het een boekverfilming betreft. Een flashback-structuur is in de literatuur al tijden gemeengoed, maar wordt in de film nog steeds omarmd als uitzondering (denk aan Pulp fiction). Verder zijn van een aantal personages de rollen behoorlijk geslonken. Zo is een Indiase bommenexpert slechts nuttig als spanningsverhogende factor (zal de bom ontploffen tijdens het onschadelijk maken?). Ook de brutale Caravaggio (Willem Dafoe) drentelt wat rond het ziektebed van de verbrande graaf en is vooral geïnteresseerd in zijn morfine.
Het is duidelijk, in de film draait alles om de liefde. Verraad, oorlog en dood zijn slechts entourage, met als doel de zinderende liefde in de weg te staan. Kristin Scott Thomas haalt al haar verfijndheid en spitsvondigheid uit de kast, terwijl Ralph Fiennes zijn meest botte kant laat zien. De zweem van mysterie maakt hem uiteraard nog sexier, een liefdesverhaal is immers gebaat bij een stroef verloop. En een fikse zandstorm doet daarbij wonderen.

Verdoezeld
Regisseur Anthony Minghella had een filmhuissucces met het tranendal Truly, madly, deeply, een ghost story waarin een dode echtgenoot terugkeert op aarde, om vervolgens veel video’s te kijken. Zijn Hollywoodflirt was minder geslaagd. Mr. Wonderful werd maar niet grappig en Matt Dillon wilde maar niet op een modale arbeider lijken. Voor The English patient werkte Minghella samen met Saul Zaentz, wat meer vruchten lijkt af te werpen. Zaentz is de onafhankelijke producent van onder meer One flew over the cuckoo’s nest, The unbearable lightness of being en Amadeus. Net als The English patient zijn het stuk voor stuk kunstzinnige films voor een breed publiek. Eigenlijk is The English patient net niet kunstzinnig genoeg om baandoorbrekend te zijn en net niet eerlijk genoeg om pretentieloos te zijn. Daarvoor wordt het inspelen op voorspelbare gevoelens van de kijker te veel verdoezeld door het artistieke tintje. Maar als er niet te veel mee zal worden gedweept is het bekijken van de film onschuldig vluchtgedrag, iets waar film zich tenslotte al wat jaartjes goed voor leent.

Mariska Graveland