The Barnabáš Kos Case
Onbeduidend radertje wordt tiran
The Case of Barnabáš Kos
Een triangelspeler ontpopt zich tot tirannieke orkestdirecteur in deze kostelijke Slowaakse klassieker, die ook iets zegt over de hedendaagse machinaties van de macht.
The Barnabáš Kos Case (Prípad Barnabáš Kos, 1964) speelt zich af in Tsjecho-Slowakije, tijdens het Sovjet-bewind. Triangelspeler Barnabáš Kos (gespeeld door een heerlijk stoïcijnse Josef Kemr) speelt een bescheiden rol in een uit Bratislava afkomstig symfonieorkest. Met zijn driehoekige koffertje onder zijn oksel komt hij vaak te laat bij repetities. Ook kiest hij regelmatig vroegtijdig het hazenpad als het muziekstuk niet meer om zijn inbreng vraagt.
Op een dag krijgt Kos een brief: hij is – vanwege zijn loyaliteit aan de communistische partij, is de suggestie – benoemd tot de nieuwe orkestdirecteur. In de eerste akte probeert de minkukel, die naar eigen zeggen “ervaring noch opleiding” heeft, deze beslissing ongedaan te maken. Op het postkantoor weigeren ze echter de brief terug te nemen. Op het partijkantoor krijgt Kos eveneens nul op het rekest. Die scène speelt zich af in een kantoor met uitzicht op een standbeeld. Als Kos met de staart tussen de benen het pand verlaat en het aanliggende plein oversteekt, wordt zijn schaduw overschaduwd door de schaduw van dat beeld.
Kos is slechts een onbeduidend radertje in het geheel, lijkt filmmaker Peter Solan hiermee te zeggen. Als de triangelspeler gaandeweg ontdekt dat zijn nieuwe functie gepaard gaat met grote invloed, ontpopt hij zich tot een machtswellustige tiran. Tot ongenoegen van de dirigenten uit het gezelschap begint hij uitgebreide solo’s te spelen. Ook morrelt hij aan de stoelindeling van het orkest: de violisten worden naar achteren gedirigeerd; de plek van de eerste viool is nu voor de triangel.
Solan, een van de minder bekende namen uit de Tsjechoslowaakse New Wave – waartoe ook onder meer Miloš Forman en Jan Němec behoorden – laat in The Barnabáš Kos Case zien wat er gebeurt als een proleet de macht in handen krijgt. Dat roept pijnlijke parallellen op met het heden. Met messcherpe humor toont Solan de gecorrumpeerde machinaties van de macht.
In het begeleidende boekje bij de blu-ray schrijft filmmaker Peter Strickland dat Solan grote moeite had om deze film te maken. De directeur van de filmstudio in Bratislava herkende zichzelf in Kos. “Een geval van kunst die het leven imiteert, om vervolgens de kunst te imiteren”, schrijft Strickland treffend.
The Barnabáš Kos Case is vanaf 17 maart 2025 verkrijgbaar op blu-ray (distributie Second Run, import, regiovrij)
