Tegendraads

In het oerdegelijke Tegendraads reconstrueert regisseur Ben Sombogaart de spanningen die in de jaren zestig leiden tot de ‘spaghettirellen’.

Ben Sombogaart is vermoedelijk de meest degelijke regisseur die Nederland rijk is. Van Bride Flight (2008) en De storm (2009) via Knielen op een bed violen (2016) naar Mijn beste vriendin Anne Frank (2021): Sombogaarts films bewandelen de ultieme middenweg. Ze zakken nooit door de ondergrens, maar tikken ook nooit een hoger plafond aan dan nodig. Huur Sombogaart in voor een historisch verhaal of een boekverfilming (of in het ideale geval beide in één) en een driesterrenfilm lijkt een zekerheidje.

Zie ook Tegendraads, dat het rebelse van zijn titel zelf nooit echt waarmaakt. Sombogaarts nieuwste historisch drama lijkt voorbestemd om een kijkcijferknaller te worden bij coproducent Omroep Max. De setting is het Oldenzaal van begin jaren zestig, waar de Twentse textielindustrie bijna uit de voegen barst. Om de werkdruk enigszins te verlichten worden Italiaanse gastarbeiders ingevlogen.

Maar waar de sfeer bij de aankondiging van het plan nog jolig is (“Ze kunnen wél voetballen, die Italianen!”), neemt de onrust snel toe: de jonge locals staan wantrouwend tegenover de Italiaanse invloed op de lokale vrouwen, en de gastarbeiders zelf willen het liefst zo snel mogelijk weer weg (“Over een jaar zijn we weer thuis, met een tas vol geld”).

Sombogaart toont geduldig hoe de spanningen langzaam oplopen tot een kookpunt: het begint met badinerende opmerkingen, dan een toegangsverbod bij de dancing, en uiteindelijk volgen de onvermijdelijke confrontaties, die te boek zouden komen te staan als de ‘spaghettirellen’. Ook in het Oldenzaal van begin jaren zestig is ‘de ander’ vooral een noodzakelijk kwaad, die buiten het werk braaf de bek moet houden.

Maar in Tegendraads vormen die spanningen toch vooral het decor voor een klassiek liefdesverhaal, waarin fabrieksarbeider Johanna (Emma Josten) verliefd wordt op ambitieuze gastarbeider Francesco (Mehdi Meskar). Het is een weinig verrassende vertelvorm, maar het werkt aardig, vooral door het uitstekende spel van Josten en Meskar. Hun personages zitten allebei klem in hun levens en zoeken ontsnapping in elkaars ambities en dromen.

Toch wringt er iets. Een vergelijking ligt voor de hand tussen de historische spanningen die Sombogaart toont en de hedendaagse ‘crisis’ die veel mensen volgens de premier ‘ervaren’ als het gaat om migratie. Maar in Tegendraads blijft alles daarvoor net iets te veilig en beschouwend, vooral omdat Sombogaart en scenarist Jacqueline Epskamp (Casa Coco) wel erg veel thema’s in hun film willen stoppen – naast vreemdelingenhaat en integratie ook dominante vaders, vrouwenemancipatie en de universele drang tot ontworsteling uit een beklemmende omgeving.

Daardoor blijft het in Tegendraads vooral bij een prima geacteerd, maar ook wat oppervlakkig portret van twee verliefde jongeren in een onstuimige omgeving. Oerdegelijk, niets meer en niets minder.