Squid Game

Squid Game is waarschijnlijk Netflix’ meest succesvolle serie ooit, liet het bedrijf onlangs weten. Dat is op zich goed nieuws voor een dystopische serie die waarschuwt voor de destructieve invloed van de groeiende kloof tussen arm en rijk. Maar komt die waarschuwing ook aan?

Squid Game is een immens populaire Koreaanse serie waarin 456 deelnemers op een afgelegen eiland een reeks kinderspelletjes moeten spelen om een prijs van 33 miljoen euro te kunnen winnen. Dat klinkt simpel maar minpunt voor de afvallers is dat ze subiet standrechtelijk worden geëxecuteerd en hun lichamen in ovens worden verbrand.

Squid Game is niet zomaar The Hunger Games in een speeltuin, waarin de deelnemers gedwongen worden met elkaar in gevecht te gaan. De serie is veel slimmer dan dat en fungeert als een kritiek op een doorgedraaid financieel systeem dat grote groepen buitenspel zet. De deelnemers nemen in eerste instantie vrijwillig deel aan de wedstrijd. Althans, dat denken ze. Wat ze niet weten, is dat ze geselecteerd zijn omdat ze stuk voor stuk gebukt gaat onder een verlammende schuldenlast. De prijs van 33 miljoen is de wortel die hen voor de neus wordt gehouden, in de vorm van een enorm doorzichtig spaarvarken dat volgestort wordt met bankbiljetten. Zodra tijdens het eerste spel blijkt dat de afvallers de kogel krijgen, stemt een meerderheid er echter voor om te stoppen. Dat is namelijk een optie: het spel wordt stopgezet als een meerderheid dat wil.

Aflevering twee wordt grotendeels gebruikt om een handjevol van de belangrijkste personages achtergrond te geven en vervolgens maakt de serie een slimme en cynische draai: terug in hun vertrouwde omgeving worden de deelnemers meteen weer met hun schulden geconfronteerd en realiseren ze zich dat ze daar nooit meer onderuit zullen komen. De organisatie achter het spel zorgt ervoor dat ze opnieuw een uitnodiging ontvangen en de meesten arriveren aan het begin van de derde aflevering weer vrijwillig op het eiland. In totaal zullen ze in negen afleveringen zes kinderspelletjes op leven en dood spelen. Ondertussen is er een plotlijn waarbij een politieagent zich stiekem onder de gemaskerde organisatoren begeeft en dreigt de hele operatie aan de autoriteiten bekend te maken.

Er is al aardig wat geschreven over de dystopische metafoor die Squid Game is voor een land waarin steeds meer mensen onder schulden gebukt gaan sinds de overheid een aantal wettelijke beperkingen op het lenen van geld afschafte. Een probleem dat daarmee samenhangt is een groeiende kloof tussen arm en rijk, een destructief verschijnsel dat ook al aanleiding was voor dat andere immense Zuid-Koreaanse succes: Parasite. Voorbeeld: met een gemiddeld inkomen kun je in Seoul eigenlijk geen huis meer komen. Nieuwe generaties zijn somber over de toekomst. Ook in Hong Sang-soo’s Burning stond de rivaliteit tussen rijk en arm midden in de driehoeksverhouding tussen twee mannen en een vrouw.

Je zou kunnen denken: goed dat de Squid Game zo populair is, want dan raken meer mensen doordrongen van de ondermijnende invloed van zo’n financieel systeem. Bij monde van Ted Sarandos liet Netflix onlangs weten dat het waarschijnlijk hun meest succesvolle serie tot nu toe is. Squid Game is in Zuid-Korea zelfs zo populair dat de ouderwetse dalgona suikerkoek die nauwelijks nog op het menu van jonge Zuid-Koreanen stond, ineens weer helemaal in trek is. Recepten gaan viraal en dalgona met Squid Game-symbolen worden op straat verkocht.

De vraag is: zien de miljoenen kijkers van Squid Game de serie wel als een dystopische metafoor? Spreekt de boodschap van maker Hwang Dong-hyuk tot de verbeelding, die in een recente email aan The New York Times liet weten dat de ‘verhalen en de problemen van de personages inderdaad de problemen en realiteiten van de Koreaanse samenleving als geheel reflecteren’. Of is het vooral gewoon de spanning, het sadisme en uitgekiende production design – veel felle kleuren, eenvoudige geometrische vormen en symmetrie – die je negen afleveringen lang op het puntje van je stoel houden?

De vraag in hoeverre de intentie – de waarschuwing – van de maker ook echt aankomt bij kijkers blijft een lastige. ‘Als je wilt, kun je hier een crime thriller in zien. Maar via de brute scènes, die meteen bij de kijker resoneren, maakt de regisseur een veel diepere waarheid duidelijk. [Dit] kan dus eigenlijk alleen als een metafoor begrepen worden. Het is een radicale verbeelding van de zelf-consumerende waanzin van het kapitalisme. Het toont de uiterste consequentie van mensen als materiaal zien, tot op het punt waarop mensen zichzelf vernietigen.’ Een typering van Squid Game? Nee, van Soylent Green, een film uit 1973. Een andere dystopie die waarschuwde dat mensen vermorzeld worden tussen de raderen van een economisch systeem.

Het zal interessant zijn om te zien of de situatie in Zuid-Korea na het succes van Parasite en Squid Game zal verbeteren. Ook hier in Nederland draait de schuldenindustrie nog steeds op volle toeren, terwijl de afgelopen twee, drie jaar in veel media uitgebreid is geschreven over de destructieve invloed ervan. Het venijnige van Squid Game is dat het systeem de spelers dwingt om elkaar niet te vertrouwen. Want volgens de heersende ideologie kan er maar één de beste zijn, dus iedereen redeneert dat elke andere speler een concurrent en dus een vijand is. Pas als sommigen door krijgen dat het misschien slim is om samen te werken, wordt echte vooruitgang geboekt.

De tweede aflevering is belangrijk om te zorgen dat de personages reliëf krijgen. Wie zijn ze? Hoe zijn ze dan in de schulden terechtgekomen? Waarom kunnen ze er niet uitkomen? Want is schulden aflossen niet gewoon een kwestie van elk maand braaf een bedrag afbetalen? Dat het zo simpel niet is, maakt de serie in die tweede aflevering best aannemelijk. Los daarvan is die tweede aflevering best een dissonant in de serie omdat de spanning daar ontbreekt. Pas in de derde aflevering komt de vaart erin.

Het probleem dat je houdt met dit type Hunger Games-achtige constructies – zie ook The Running Man met Schwarzenegger uit 1987 – is dat ze entertainment maken van de entertainment die ze zeggen te bekritiseren. In Squid Game worden de afvallers recht voor de camera door hun hoofd geschoten. Dat frontale is deels om te laten zien wat er op het spel staat en hoe serieus het spel is, maar het geeft ook een lichte bijsmaak. Daarom is het zo belangrijk dat het dystopische verhaal van de maker ook echt overkomt: anders is dit gewoon weer een serie die mensen als paarden behandelt, zoals iemand het in Squid Game verwoordt. Werkpaarden die je voor een beetje geld door een hoepel kunt laten springen.