S’en fout la mort

Het ontbreken van een competitieprogramma op het Film Festival Rotterdam verhindert niet dat er sprake is van favorieten. Die informele hiërarchie geeft tenminste nog enige ordening in de chaos.

De favorieten van dit jaar waren The Hot Spot, Texasville, I Hired a Contract Killer, Het asthenisch syndroom, An Angle at My Table en, in iets mindere mate, S’en fout la mort. Drie mannelijke regisseurs en drie vrouwelijke regisseurs. De eerste twee films zijn loos en overbodig, gemaakt door middelbare mannen die werkelijk niets hebben te melden. De laatste drie films zijn krachtig en waardevol, gemaakt door vrouwen die overlopen van creativiteit. Toeval of trend?

Een man en een vrouw verlangen naar elkaar. Dat zie je wel vaker, bijvoorbeeld in The Hot Spot of Texasville. Maar zo grof en banaal als het daar is, zo onnadrukkelijk en onderhuids is het verlangen in S’en fout la mort. De witte vrouw en de zwarte man zeggen niets tegen elkaar, slechts een vluchtige blik af en toe. Na een tijd komt de vrouw naar de man en knielt bij een haan die haar naam draagt. Terwijl ze achteloos-koket haar wreef streelt, fluistert ze, meer tegen de haan dan tegen de man, “neem me mee”. Hij zwijgt, wacht en grijpt dan abrupt de haan bij de strot. Een onmogelijke passie, begrijpen we. Dat wisten we al, maar zo’n scène laat zien dat de maakster zowel met verlangen als met film weet om te gaan.

De man heet Jocelyn, is mooi en komt van Martinique. Samen met zijn vriend Dah, uit Benin, hoopt hij in korte tijd veel geld te verdienen met hanengevechten. Zijn bijna magische kennis van het trainen van gevechtshanen wordt ingehuurd door een louche restauranthouder net buiten Parijs. De vrouw heet Toni, is ook mooi en is de vrouw van de restauranthouder.

Meer nog dan over de aantrekkingskracht tussen Jocelyn en Toni gaat S’en fout la mort over de vriendschap tussen Jocelyn en Dah. Het zijn twee mannen die elkaar door en door kennen en meer met blikken dan met woorden communiceren. Een Antilliaan en een Afrikaan, samen in Frankrijk en los van elk ordelijk leven. Het trainen van de hanen is een tijdelijke klus en ze willen zo snel mogelijk verder, waarheen is niet duidelijk. Ze zijn ontheemd, maar wat betekent dat in een omgeving waar iedereen ontheemd is?

S’en fout la mort speelt zich af in Rungis, een overslagplaats bij Orly waar vrachtwagens ’s nachts het vlees en de groenten voor de markten van Parijs aanvoeren. Het is de perfecte lokatie voor dit verhaal. Allerlei onbestemde Noordafrikanen met bloederige voorschoten drinken wat in een troosteloos chauffeurscafé en gaan weer verder. Steeds zien we Jocelyn en Dah het betonnen niemandsland oversteken, waar het nacht is of regent. Aan de ene kant van de weg ligt het restaurant met de veredelde meterkast waar beide mannen en de hanen leven, aan de andere kant een vreemd complex van gangen en trappen met in haar binnenste het verscholen domein van het illegale gokken.

Straatrealisme
Volgens regisseuse Claire Denis was de keuze voor hanengevechten min of meer toevallig. Uitgangspunt voor de film was de intuïtieve verbondenheid tussen de beide acteurs, in het dagelijks leven. Die toevallige keuze werkt sfeerbepalend.

Het is een fascinerende schemerwereld waar verschillende culturen (Azië, Antillen, Mexico) samenkomen, passie en inzetbedragen grote hoogten bereiken en mannen zich identificeren met hun hanen (Jocelyn tegen zijn tegenstander: “Ik ruk de ballen van je lijf!”. De ander: “Ik vreet je haan op!”). In vergelijking met het ritueel van de voorbereiding zijn de gevechten zelf vrij saai. Denis concentreert zich daar terecht op de toeschou-wers.

En dan de stijl. Vorm en inhoud zijn één. Ruwheid is de enig denkbare stijl voor deze ruwe en obscure wereld. Denis doet niet aan mooifilmerij of verantwoorde fotografie, maar zit haar onderwerp dicht op de huid met de camera op de schouder. Het is het onopgesmukte straatrealisme waar Wenders en Jarmusch, toen ze nog met kleine budgetten werkten, ook ooit over beschikten. Temidden van overgeësthetiseerde vormexperimenten is de eerlijkheid en directheid van S’en fout la mort verademend. Dankzij de zichtbare betrokkenheid van Denis werd het een film van weinig woorden met een grote zeggingskracht. En met een eigen esthetiek: die van het profiel van een zwart gezicht tegen het zwart van de nacht. Op alle vlakken – acteurs, lokatie, onderwerp, stijl – maakte Claire Denis de juiste keuze. Dat is natuurlijk geen toeval, maar gewoon talent.

MARK DUURSMA