Roma

Er vliegen heel even twee astro­nauten voorbij in Alfonso Cua­róns Gouden Leeuw-winnaar Roma, als knipoog naar zijn tour de force Gravity. Maar de zwaarte­­kracht rust in zijn nieuwe film op aarde en die draait om vrouwenlevens. Misschien houden ze zelfs het universum wel in balans.

Het begint met een tegelvloer. Eerst hoor je alleen maar het schrobben. Dan wordt er sop overheen gegooid dat zachtjes het kader binnenstroomt. En dan zie je in de reflectie van het water een vliegtuig overvliegen. Dat vliegtuig komt vaker voorbij in Roma, de Gouden Leeuw-winnende zwart-witfilm die Alfonso Cuarón (Children of Men, 2006; Gravity, 2013) maakte als eerbetoon aan zijn oude kindermeisje Cleo. En aan de wijk waarin hij opgroeide. Maar nu is er alleen nog maar die tegelvloer. De credits zijn nog niet eens afgelopen en je zou wel voor altijd naar die simpele opmaat van beelden kunnen kijken waarin meer gebeurt dan in menig andere film.

Wie verwacht dat deze beelden gedraaid zijn door Cuaróns vaste cameraman Emmanuel ‘Chivo’ Lubezki komt bedrogen uit. Weliswaar ontwikkelden ze samen de stijl en de plannen voor de digitale 65mm-fotografie, maar het duurde zo lang om de film van de grond te krijgen dat de Director of Photography tegen de tijd dat het filmen kon beginnen andere verplichtingen had en Cuarón zelf de camera ter hand nam. Zelden werd de stelling dat de camera de pen van de auteursfilmer is beter bewezen. Bijna elk shot van de film bestaat uit dit soort totalen waarin kleine close-ups opduiken, als persoonlijke herinneringen in de grote stroom van de tijd.

Auto
Roma heeft geen haast om z’n verhaal te vertellen. Op een bepaalde manier zou je kunnen zeggen dat de film het verhaal van die tegelvloer is, een parkeerplaats voor de net iets te grote Amerikaans bak die de heer des huizes daar elke avond parkeert. Tot hij hem er niet meer parkeert. Als Roma het verhaal is van Cuaróns jeugd, dan is Mr. Antonio zijn vader. Maar Roma is niet zíjn verhaal. Hij verdwijnt uit de film zoals hij uit het leven van zijn kinderen verdwijnt: onopgemerkt. We zien alleen terloops de pijn van zijn echtgenote, die pas echt van hem bevrijd is als ze een auto koopt die beter tussen de smalle muren past.

Roma is wel het verhaal van moeder Sofía, een moeder die de opvoeding van haar kinderen zoals alle welgestelde Mexicaanse moeders uit de jaren zeventig aan een inwonende nanny annex dienstmeisje heeft uitbesteed.

Dat is Cleo. Voor dag en nacht.

Als de Mixteekse Cleo zwanger wordt, dan blijkt haar martial arts-held Fermín geen gentleman. “Ik denk dat ik zwanger ben”, zegt ze tegen hem terwijl ze naar een nagesynchroniseerde Louis de Funès-film kijken. “Dat is goed”, zegt hij. Maar dan komt hij niet terug van de wc en wordt Roma een dubbelportret van twee (net-nooit-helemaal) moeders (of misschien nog een derde, want er is ook nog de inwonende grootmoeder), waarvan de een altijd al de moeder van de kinderen van de ander was.

Aardbeving
Langzamerhand komt de wereld rondom dit kleine universum tot leven. Er vliegen heel even twee astronauten voorbij, als knipoog naar de tour de force van Gravity. Maar de zwaartekracht in Roma rust op aarde en die draait om vrouwenlevens. Misschien houden ze zelfs het universum wel in balans. Een aardbeving laat de muren van het huis schudden als een voorbode van de grote politieke en sociale veranderingen die Mexico in de jaren zeventig te wachten staan. Er marcheert een militaire parade door de straten. Er is een studentenopstand, en een aanslag, en zelfs de dramatische gevolgen daarvan zijn niet waar het in deze film echt om gaat. Het grote drama sluipt maar heel langzaam de levens van de vrouwen (en de kinderen) binnen, als in een epos van onspectaculaire alledaagsheid.

En dat is het hele punt natuurlijk. De vrouwen en de kinderen zaten in hun huizen, hun burchten van veiligheid en gevangenschap, waar de enige vrijheid het wapperende wasgoed op het dak was. Cuarón moet als kind heel goed het leven van de zorgende vrouwen om hem heen hebben gadegeslagen, want hij neemt elke handeling en elke geste waar, met een ernst die bijna aan Chantal Akermans Jeanne Dielman (1975) doet denken. Maar Roma is veel nadrukkelijker een wrede ontmoeting van het persoonlijke en het historische, en de meedogenloosheid van sleur en willekeur.

En dan. Als alles voorbij is. Wordt de vloer weer geschrobd.