Punt uit – Schluss aus – Full Stop

Leven op de rand

Strijd en opstandigheid in een bijzonder en liefdevol portret van een man die tot het bittere eind de regie wil houden, en ondanks de worsteling met het leven nog kleine twinkelingen ziet.

Michael draait er niet omheen. De eerste woorden die hij in Punt uit – Schluss aus – Full Stop met schorre stem toevertrouwt aan de camera zijn: “Ik wil zo snel mogelijk gedood worden.” Vooral het sarrende oorsuizen is hem te veel. De huisarts moet komen. Hij zal stoppen met eten. “Draait de camera? Is dit vastgelegd?”, wil hij weten.

Gaat dit een deprimerende film worden? Veel minder dan deze opening doet vrezen. Indringend en confronterend wel, ontroerend en vooral eerlijk neergezet, met soms een tikje humor. Want zo is Michael ook. “Een ondeugende lummel”, noemt hij zichzelf. Verlangend naar het einde van zijn kwellingen maar ook met de wil om nog te genieten van spaarzame momenten die hem vreugde geven. Muziek. De mensen die hem na staan. Een lekker taartje in het buurtcafé. Die eerste scène blijkt minder definitief dan het even lijkt. Soms breekt een glimlach door zijn boosheid.

Architect Michael Hellgardt (1934-2018) is de levensgezel van filmmaker Rosemarie Blank (Transit Levantkade, 1991-1992; Vaarwel Pavel, 1999; Berliner Tagebuch, 2012). Hij opperde zelf het plan om de laatste periode van zijn leven vast te leggen. De film ademt inderdaad de sfeer van een gezamenlijk project. Nuchter, kalm observerend, maar geen film waarin Blank zich onzichtbaar maakt. Ook de zelfverzekerde aanwezigheid van Michael maakt dat het niet voyeuristisch voelt, zelfs wanneer hij met zijn tegenstribbelende lichaam weer eens hulpeloos op de grond ligt. Zwak maar opstandig.

Zo groeit uit betrekkelijk losse scènes een bijzonder portret waarin hij zich vergaand bloot geeft, soms letterlijk. Een naakt, krom en doorgroefd lichaam dat van dichtbij doet denken aan een verweerd en bultig landschap. Geen film van sentimentele bespiegelingen, eerder een aandachtige close-up van dit wankelen op de rand. De strijd tussen tegengestelde neigingen.

Blank legt de ups en downs zonder opsmuk vast, met een eerlijkheid die je raakt. Weinig uitleg, en dat werkt goed. Sobere, trefzekere beelden, profiterend van het Hollandse licht. Beknopt gemonteerd, soms onverwachts doorschoten met zwart-witfoto’s van vroeger, als plotseling opkomende herinneringen. Dat sluit in zekere zin aan bij eerder werk van Blank, dat op een heel andere manier ook vaak een verkenning van het leven was.

Je kan veronderstellen dat het filmen zelf een manier is om heel dichtbij te komen en tegelijk afstand te scheppen. Een manier misschien om constructief afscheid te nemen. Misschien, want bedoelingen moet de kijker zelf toevoegen aan deze met liefde neergezette impressie. Van Michaels angstdromen tot voorzichtige uitstapjes in Amsterdam. Toch nog een ijsje aan het strand van IJmuiden. Zelfs terug naar een dierbare plaats van vroeger. Punt uit – Schluss aus – Full Stop is geen politieke film en euthanasie is niet het echte onderwerp, maar we zien hier wel hoe razend ingewikkeld de dilemma’s kunnen zijn.