VAARWEL PAVEL
Ontheemding in Rotterdam
Net als in Rit over de grens uit 1994 is de hoofdpersoon uit Vaarwel Pavel een ontwortelde, een ontheemde. Dat komt vooral tot uitdrukking in de manier waarop Rosemarie Blank zijn omgeving toont. De locaties waar haar personages zich bevinden onthullen meer over hun gemoedstoestand dan de spaarzame dialogen.
De welwillende medewerking van de gemeente Rotterdam aan de nieuwste film van martial arts-held Jackie Chan was natuurlijk een kwestie van eigenbelang. De tweede helft van de film is behalve een vermakelijk spektakel waarin Jackie zich op en rond de blikvangers van de Rotterdamse architectuur beweegt, ook een schaamteloze promotiestunt. Het is ze gegund. Van Vaarwel Pavel van Rosemarie Blank, die ook voor de helft in Rotterdam is opgenomen, valt in dat opzicht weinig te verwachten. Ten eerste omdat deze intieme film geen kaskraker zal worden, maar ook omdat Rotterdam in deze film naar voren komt als een kil en troosteloos oord waar niemand voor zijn plezier verblijft. "Ik kwam aan op een zaterdagochtend, en wilde meteen weer weg."
Alexei Petrov is een journalist uit St. Petersburg die naar Rotterdam komt voor een reportage over Russische vrachtschepen die in de haven aan de ketting liggen. Hij ziet ook een verhaal in de lotgevallen van een Russische prostituee zonder verblijfsvergunning en de vrouwenhandel die daarmee samenhangt. Maar hij verliest zijn professionele distantie en probeert haar uit de illegaliteit te halen. Ondertussen wacht zijn zoon Pavel vol ongeduld op hem in St. Petersburg. De film wisselt steeds tussen beiden steden en zet zo niet alleen het leven van Alexei tegenover dat van zijn zoon, maar ook het leven in het Westen tegenover dat in het Oosten.
Vacuüm
Alexei is een zwijgzame, wat stugge man die zich ontheemd voelt in de kille stad, in zijn sjofele hotelkamer. De dagelijkse realiteit is totaal rond hem weggevallen, hij leeft in een soort vacuüm. Het is alsof het tijdsverloop langzaam maar zeker vertraagt en tot stilstand komt. Slechts een aantal scènes is bedoeld om de ontwikkeling van het verhaal op gang te houden, de meeste echter lijken zich er net voor of net erna af te spelen: de ‘dode’ momenten, waarin schijnbaar niets gebeurt.
Pavel ondertussen beweegt zich volop in de dagelijkse realiteit. Er is overal leven om hem heen. Hij woont bij zijn grootvader, gaat naar school, ontmoet zijn eerste vriendinnetje en zet daarmee de eerste stappen in de wereld van volwassenheid. Voor hem lijkt de tijd juist sneller te gaan dan ooit. Tegelijkertijd geeft de episode in St. Petersburg diepte aan het verhaal omdat we via Pavel dingen leren over Alexei die in de Rotterdamse episode verborgen blijven.
Met het voortdurend wisselen van locatie en het verschil in sfeer dringt zich nog een andere vergelijking op. Het leven in St. Petersburg is niet gemakkelijk: er heerst werkloosheid en de woningen zijn slecht, maar desondanks straalt het leven daar iets van warmte uit. De kleuren zijn ook warmer, levendiger, de cameravoering is minder afgemeten. De Russen met wie Alexei in Rotterdam kennismaakt, behalve de prostituee een handelaar in witgoed en elektronische apparatuur, hebben ooit elders een beter leven gezocht, hun geluk ergens anders beproefd, maar ze lijken er maar bitter weinig mee opgeschoten te zijn. Hun nieuwe omgeving is koud en vijandig, hun nieuwe vrijheid maar zeer beperkt.
Vaarwel Pavel is een zeer zorgvuldig opgebouwde en vormgegeven film die desondanks lijdt aan een zekere dramatische onbepaaldheid. De fragmentarische opzet en de nadruk op sfeer en omgeving laat de interpretatie zo open dat de kijker net als de hoofdpersoon wat verloren ronddwaalt in de film. Maar voor wie iets herkent in die onbestemdheid hoeft dat geen bezwaar te zijn.
Petra van der Ree