Play

Hoe bevooroordeeld zijn we eigenlijk?

  • Datum 26-04-2012
  • Auteur
  • Gerelateerde Films Play
  • Regie
    Ruben Östlund
    Te zien vanaf
    01-01-2011
    Land
    Zweden/Denemarken/Finland
  • Deel dit artikel

Hoe ingeprent zijn onze racistische vooroordelen eigenlijk? Play speelt een gevaarlijk spel. De inzet: twee groepjes schoolkinderen en een mobiele telefoon.

Het is allemaal maar een spel natuurlijk. Het ene groepje jongetjes dat rondhangt in het winkelcentrum en het andere groepje jongetjes dat iets van ze moet. Iets kleins. Even de tijd vragen. Maar ja, het zijn groepjes, en groepjes reageren op elkaar met de sociale chemie van groepjes: net iets stoerder, net iets sterker, de krachten metend. Wordt dit een ander verhaaltje als erbij wordt gezegd dat het ene groepje blank is en het andere zwart? En hoe lang duurt het voordat je die zwarte jongetjes begint te wantrouwen? Begint te denken dat het helemaal geen spel is, maar een vooropgezet plan? Om die witte jongetjes hun mobieltje afhandig te maken bijvoorbeeld?
In zijn nieuwe film Play speelt de Zweedse filmmaker Ruben Östlund (1974), wiens eerdere film Involuntary (2008) ook al over groepsdruk ging, een spel met de toeschouwer: hoe bevooroordeeld zijn wij witte westerse intelligente mensen? Denken wij als we een groepje zwarte jongetjes zien klieren niet stiekem al meteen dat die niets goeds in de zin kunnen hebben? Hij baseerde de film op een waargebeurde zaak van een groepje zwarte scholieren dat als straatbende opereerde en zich daarbij welbewust van zwart-witte racistische rolpatronen en stereotypen bediende. Behoorlijk ontnuchterend voor de welwillende westerse etc.
Het moraalspel in Play is prikkelend en verwarrend. Want Östlund zoekt niet naar makkelijke statements. Hij observeert. Koel en afstandelijk, aan de ene kant extreem elliptisch, aan de andere bijna in real time. Al kan zijn documentaire stijl met lang aangehouden shots niet verhullen dat hij als regisseur wel degelijk aan de touwtjes van zijn poppen trekt: plotselinge pans en zooms sturen en desoriënteren de blik. In die zin zijn de regels van zijn kleine filmische experimentje volkomen transparant.
Problematisch blijft natuurlijk dat als je subtiel en genuanceerd met grote kwesties als racisme wilt spelen, dat het gevaar van exploitatie en onverschilligheid op de loer ligt. Östlund blijft voor de goede verstaander waarschijnlijk net aan de veilige kant, maar het maakte zijn film in thuisland Zweden (waar net zoveel vreemdelingenhaat wordt gevoed door politieke partijen als in Nederland) wel controversieel.

Dana Linssen