Persian Lessons
Smakeloze satire
Dit Wit-Russische Holocaustdrama (of tragikomedie, het is maar hoe je het ziet), over een Joodse Belg die zich voordoet als Iraniër om de dood te kunnen ontlopen, grossiert vooral in smakeloosheden.
Wanneer de Antwerpse Jood Gilles (Nahuel Pérez Biscayart) samen met een groep geloofsgenoten midden in een bos door nazi-troepen wordt gesommeerd uit de truck te stappen waarin ze zijn samengepakt, weet je als kijker genoeg. Tijdens de rit erheen zien we hoe Gilles vertelt dat zijn vader rabbi was en dat hij zelf geen praktiserende Jood is. Maar als de arme ziel eenmaal aan de beurt is om in een rij plaats te nemen om gefusilleerd te worden, veinst hij geraakt te zijn door een kogel. Een van de soldaten ziet het en gniffelt. Waarop Gilles uitschreeuwt: “Dood me niet, ik ben Perzisch.”
Dus wordt Gilles gespaard en aan het werk gesteld als kok in een Duits concentratiekamp. En toevallig – en Persian Lessons hangt aan elkaar van toevalligheden – is de Duitse kampcommandant Klaus Koch (Lars Eidinger) op zoek naar een Iraniër die hem Farsi kan leren. Want Koch heeft het plan opgevat dat als het Derde Rijk eenmaal een feit is, hij een Duits restaurant zal openen in Teheran. Tot die tijd kan Gilles, die al snel door het leven gaat als Reza Joon, hem elke dag wat woordjes leren. Maar Joon kent helemaal geen Farsi en zal dus eigenhandig een nieuwe taal, die oosters klinkt, moeten verzinnen.
Dit alles klinkt satirisch. En satire en verbeeldingen van de Holocaust gaan niet zo goed samen, bewees Taika Waititi al met Jojo Rabbit (2019). Ook filmmaker Vadim Perelman leunt in Persian Lessons – een film die gebaseerd is op ‘waargebeurde verhalen’ en de dit jaar verschenen novelle Erfindung einer Sprache van Wolfgang Kohlhaase – zwaar op clichés over de nazi’s zodat we smakelijk om hen en hun rigide onhebbelijkheden kunnen lachen. Zoals wanneer een zojuist door Koch uitgefoeterde secretaresse toch nog even een ‘Sieg Heil’ eruit perst voordat ze met de staart tussen haar benen de ruimte verlaat.
Acteur Pérez Biscayart – die een kruising lijkt tussen Buster Keaton en Roberto Begnini (uit dat andere omstreden Holocaustdrama La vita è bella (1997) – is ook nog eens bedreven in de slapstick. Perelman kan het niet laten Joon zijn strenge nazisuperieuren, met hun schnaps en kille blik, als een kluns te laten bedienen. Maar is Persians Lessons bedoeld als een tragikomedie? Of als een tragedie? Smakeloos is de film wel, zoveel is duidelijk.
