No Date, No Signature
Van autoweg naar levenspad
In de traditie van landgenoot Asghar Farhadi (A Separation, The Salesman) komt de Iraanse Vahid Jalilband met een drama over de schuldvraag na een aanrijding.
Twee decennia geleden kenden ‘wij in het Westen’ de Iraanse film voornamelijk als het speelveld van Abbas Kiarostami en onder meer zijn leerling Jafar Panahi: regisseurs die in hun films spiegelwerkelijkheden opvoerden en feit en fictie vermengden. Vaak als middel om de strenge censuur van hun regime te omzeilen. Hoewel Panahi in ballingschap nog actief is (Taxi Teheran, 2015; 3 Faces, 2018), is er inmiddels een nieuwe naam die school maakt en tot buiten de grenzen reikt: Asghar Farhadi, de tweevoudig Oscarwinnend regisseur van A Separation (2011) en The Salesman (2016). In zijn werk staat niet het spel met feit en fictie centraal, maar het systeem, de onderlinge klassenverschillen en niet in de laatste plaats: ethiek. Hoe onder meer het gelijk van de een het gelijk van de ander in de weg kan staan.
Precies in die traditie past No Date, No Signature, de tweede film van regisseur en scenarist Vahid Jalilvand. Een film die met de deur in huis valt, openend met nachtelijke beelden vanuit de voorruit van een auto. Een perfect uitzicht op de snelweg. Opeens, vanuit dat perspectief, is er een knal. Een aanrijding. De slachtoffers zijn vier gezinsleden die samen op de brommer zaten, de man in de auto is forensisch patholoog dokter Nariman. Geschrokken stapt hij uit en richt zich meteen op de twee kinderen van het gezin. Het zoontje van acht lijkt gewond maar ondanks aandringen weigert vader hem te laten onderzoeken in het ziekenhuis.
Bij uitstek een voorbeeld van effectief vertellen. Binnen twee minuten is de toon gezet. En zoals in W. F. Hermans’ woorden geen mus onbedoeld van het dak valt, zo kruisen de wegen van deze mensen elkaar opnieuw. Van autoweg naar levenspad. Hoewel dat het intrigerende kernconflict oplevert, gaat dat ook schuren. Jalilvand gunt zijn publiek weinig houvast. Want terwijl het schuldgevoel van de dokter over de aanrijding met de minuut groeit en onmetelijke proporties aanneemt, langzaam zelfs lijkt over te gaan in zelfkastijding, blijven meerdere vragen openstaan. Voorop: wat is het motief van deze man om zichzelf onder schuld te bedelven?
Redding komt uiteindelijk van de goede acteurs – Navid Mohammadzadeh als de vader voorop – die veel weten te verdoezelen, maar ook door de sterke regie en benauwende sfeer die Jalilvand neerzet. Tezamen weten zij de openstaande vragen nagenoeg tot onderdeel van de complexe materie te maken. Alsof het altijd al de bedoeling was om ons op verkenning te sturen. Via een omweg, na die aanrijding, wordt No Date, No Signature zo alsnog de beste film van Farhadi van het afgelopen jaar, maar dan van landgenoot Jalilvand.
