Mujeres al borde de un ataque de nervios

Nederlandse filmmakers maken zich bezorgd over ‘Europa 1992′, maar het lijkt er op dat hun Spaanse collega’s dezelfde vrees op verlies van werk en identiteit mogen koesteren. Op het afgelopen filmfestival van Rotterdam werd slechts één Spaanse film vertoond, El jardin de las delicias van Carlos Saura, die vanuit een nostalgisch gevoel geprogrammeerd stond, omdat zeventien jaar geleden het eerste filmfestival daarmee opende. Verder was er kennelijk van Spaanse aarde geen nieuws. Ook de jaren daarvoor leverden een magere oogst op. Van 1984 tot en met 1988 waren er welgeteld twee Spaanse films in Rotterdam. Kwantiteit zegt niets, maar wie herinnert zich nog Los motivos de Berta (1986) en Mientras haya luz (1988)?

De Spaanse recensent José Luis Guarner slaat in de meest recente International Film Guide dan ook een zorgelijke toon aan en wijst op een gebrek aan geld, een subsidie-systeem waardoor de filmindustrie bijna genationaliseerd is en zestig procent van de Spanjaarden blijkt nooit naar de bioscoop te gaan. Guarner komt daarna in het jaaroverzicht niet verder dan de bespreking van drie films waaronder La ley del deseo van Pedro Almodóvar. Deze tregisseur wordt tegenwoordig als de bekendste beschouwd en gezien zijn nieuwste film Mujeres al borde de un ataque de nervios (‘Vrouwen op het randje van een zenuwinzinking’) is het maar de vraag of dat hoopgevend is.

Distributeur Cannon noemt de film een bitterzoete komedie en eigenlijk zou je het daar bij moeten laten, ware het niet dat er bitter weinig te lachen valt.

Mujeres toont ons het leven van een bekende tv-actrice Pepa die juist aan de kant is gezet door haar minnaar Iván. Die gaat er vervolgens met een ander vandoor. Met een gebroken hart stelt Pepa (Carmen Maura) alles in het werk om haar ex te spreken te krijgen, maar verder dan zijn antwoordapparaat komt ze niet. Ondertussen doet haar vriendin wanhopige pogingen om Pepa zelf te spreken, maar die is zo aan het hollen en vliegen dat ze daarvoor geen tijd heeft. Wanneer ze thuiskomt is al haar hoop gericht op het antwoordapparaat, want misschien heeft Iván gebeld.

Omdat de film zich zo nadrukkelijk in deze tijd afspeelt, krijgt hij, misschien onbedoeld, enige waarde. Het is een tijdsdocument geworden. Men communiceert via elkaars antwoordapparaat en heeft voor werkelijk contact geen tijd. Men vraagt over en weer om een liefdesverklaring en wanneer iemand die niet uit zijn hart kan zeggen, dan moet ie maar liegen. Ook goed “Spaans yuppenleed” geeft Cannon aan deze film mee. We zien Pepa dan ook in paniek raken wanneer haar slaappillen op zijn. Op haar dakterras houdt ze kippen en eenden. Trouwens, haar ruime flat doet haar nu toch te veel aan Iván denken, dus verhuren maar. En wie komen daar via een makelaar op af? Een stel waarvan de man een zoon van Iván blijkt te zijn. Terwijl de film dan de motoriek krijgt van het Theater van de Lach, wordt duidelijk waarom Pepa’s vriendin zo om aandacht vraagt. Ze heeft een paar weken geleden met een man gevreën die nadien spoorloos verdween totdat hij enkele dagen geleden met twee vrienden opdook. Zij blijken shi’itische terroristen te zijn die met het plan rondlopen het vliegtuig van tien uur die avond naar Stockholm te kapen.

De gebeurtenissen volgen elkaar dan in hoog tempo op. Pepa zoekt juridische hulp voor haar vriendin, Iván’s zoon repareert de telefoon die Pepa in een woede-aanval door het raam gesmeten heeft en zijn vriendin valt in slaap nadat ze van de gazpacho gesnoept heeft waarin Pepa 25 slaappillen had gedaan. Natuurlijk is de film niet compleet zonder de vrouw van Iván die ineens voor de deur staat. Vele jaren heeft ze in een gekkenhuis gezeten totdat ze op het idee kwam te doen alsof ze genezen was en toen mocht ze gaan. Ook zij heeft een appeltje met Iván te schillen, die net met zijn nieuwe vriendin onderweg blijkt te zijn naar het vliegveld om natuurlijk het vliegtuig naar Stockholm te nemen. Het loopt bijna allemaal goed af, maar spannend wordt het geen moment.

Als film heeft Mujeres niets vernieuwends, uitdagends, of prikkelends. Geen bijzondere belichting, camerastandpunt of montage. Op jonge leeftijd verwierf Almodóvar enige bekendheid als striptekenaar en in feite maakt hij nog steeds strips, alleen nu met een camera en acteurs. De film bestaat uit een reeks plaatjes die ook bij herhaling geen enkele diepgang krijgt. Carmen Maura slaagt er wel in om op overtuigende wijze Pepa uit te beelden, maar ze moet dat op een gehaaste manier doen. Ze rent van de ene telefooncel naar de volgende taxi. Ze mag niet meer zijn dan een poppetje in een plaatje. Soms valt er te gniffelen, maar een parodie is het niet, want daarvoor is de mate van overdrijving te schraal. Werd er maar tomeloos overdreven! Mujeres won bij de Europese ‘Oscar’-uitreiking twee prijzen als beste ‘jonge film’ en voor de rol van Maura. Eind deze maand zullen we weten of hij ook nog een echte Oscar vangt, want Mujeres staat als een van de vijf films genomineerd voor de beste niet-Engelstalige film.