Morvern Callar
Verdwalen in haar ogen
Het raadsel Morvern Callar. Is ze amoreel, wanhopig, afgestompt of verknipt? In Lynne Ramsay’s enigmatische film schaterlacht Morvern Callar op zo’n manier dat het pijn doet.
Een man ligt roerloos op de grond. De lampjes van de knipperende kerstboom weerkaatsen in het bloed. Zijn vriendin Morvern Callar komt binnen en loopt om hem heen. Ze leest zijn zelfmoordbrief (‘Don’t try to understand’) en opent het kado dat hij voor haar heeft achtergelaten: een kalfsleren jas, een aansteker en een cassettebandje. Ze doet de jas aan, steekt een sigaret op en doet het bandje in haar walkman. Haar nieuwe leven is begonnen.
Haar dagen hierna bestaan uit staccato handelingen, niet één gebeurtenis is belangrijker dan de ander. Of ze nou vakken vult in de supermarkt van een West-Schots havenplaatsje, gaat stappen met haar vriendin of het lichaam van haar vriendje in stukken snijdt, haar gemoedstoestand blijft hetzelfde. Ze neemt beslissingen die wij niet begrijpen, rouwt niet wanneer wij denken dat dit zou moeten en schaterlacht op zo’n manier dat het pijn doet. Samantha Morton speelt haar zo enigmatisch dat je je niet kan voorstellen dat iemand anders dat beter had kunnen doen. Net als Olivier Gourmet in Le fils (2002) heeft zij haar emoties opgeschort tot een moment dat wij alweer een andere kant opkijken.
Munttelefoon
Regisseur Lynne Ramsey heeft het aangedurfd om het tempo van de film soms bijna stil te leggen en laat handelingen zien die helemaal geen betekenis hebben. Er valt dan juist veel te zien. Zoals de scène waarin Morvern een rinkelende munttelefoon bij het station opneemt en een gesprek voert met iemand die zij en wij niet kennen (“I’m sure he’ll be allright”, sust ze). Op zulke momenten kun je in alle rust naar haar stem luisteren – alleen al de manier waarop ze haar eigen naam uitspreekt – en verdwaal je in haar ogen, die zich nooit scherp lijken te stellen.
Halverwege de film verplaatst de handeling zich van beslagen Schotland naar helder Spanje, waar Morvern en haar vriendin Lanna (gespeeld door de niet-professionele Kathleen McDermott) zich te buiten gaan aan drank en seks. Hun gegiechel en geruzie doet nogal geforceerd aan en doet verlangen naar de ambivalente, kille scènes in Schotland, die gek genoeg minder deprimerend zijn dan hun lege vluchtgedrag naar Spanje. Je zou de dode vriend, net als Morvern, bijna vergeten, en dat zou wel eens precies de bedoeling van Ramsey kunnen zijn.
Net als in Ratcatcher (1999), over een twaalfjarig jongetje dat onder een schuldgevoel gebukt gaat, maakt ze gebruik van vervreemdende effecten, een net niet logische of een licht onwaarschijnlijke opeenvolging van gebeurtenissen. Mooi is bijvoorbeeld hoe Morvern opgaat in de muziek op haar walkman, van onder anderen Holger Czukay’s Can en Lee Perry. Ook wij zijn dan even van de buitenwereld afgesloten.
Als ze verdwalen in het Spaanse droge binnenland kiest Morvern voor zichzelf en laat ze Lanna achter, bijna net zoals ze haar vriend in zijn bloed liet weken. Ook hier rijst de indringende vraag wat haar bezielt. Is ze amoreel berekenend, wanhopig, afgestompt, verknipt, of alle vier?
Ramsey’s volgende film wordt een verfilming van het boek The Lovely Bones dat geschreven is vanuit het perspectief van een verkracht en vermoord meisje dat na haar dood toekijkt hoe de nabestaanden rouwen. In Morvern Callar, gebaseerd op het gelijknamige cultboek van Alan Warner, volgt ze een buitenstaander in haar eigen leven, die misschien meer op ons lijkt dan we willen denken.