Les hommes libres

Onbekende rol van moslims in WOII

  • Datum 27-10-2011
  • Auteur
  • Gerelateerde Films Les hommes libres
  • Regie
    Ismaël Ferroukhi
    Te zien vanaf
    01-01-2011
    Land
    Frankrijk
  • Deel dit artikel

Regisseur Ferroukhi breekt in Les hommes libres een lans voor moslims die in het verzet zaten, zonder hen als oorlogshelden op een voetstuk te hijsen.

Israëlische kolonisten blijven op de Westelijke Jordaanoever hun nederzettingen uitbreiden. Zij weigeren daarmee in zekere zin een paar kamers van hun huis af te staan aan de Palestijnen. Les hommes libres laat zien dat Arabische immigranten in de Tweede Wereldoorlog bedreigde Joden wél aan een onderduikadres hielpen. Is dat een wrange ironie van de geschiedenis? Dat het blijkbaar ook zó kan, is in elk geval hoopgevend.
In de WOII-film is de dubbele rol van moslims een vrijwel ongeschreven bladzijde. Zij vochten mee aan de kant van de nazi’s (in speciale moslimdivisies van de SS), maar ook aan die van de geallieerden (in koloniale troepenmachten). Zoals de gepassioneerde verzetsstrijder Ali in Les hommes libres betoogt, was deze laatste groep in feite op twee fronten actief. Eerst om zich te bevrijden van het juk van de Duitse bezetter, vervolgens om een einde te maken aan de Franse koloniale overheersing.
In een tijd waarin de moslimpopulatie in de westerse wereld zwaar onder vuur is komen te liggen, breekt Les hommes libres juist een lans voor hun bijdrage aan de westerse zaak. Ook al was dat niet per definitie uit volle overtuiging. Zo rolt de Algerijn Younes min of meer bij toeval in het verzet, nadat hij is ontmaskerd als spion van de Parijse politie. Bij zijn eerste klusje stuit hij op twee achtergebleven Joodse weeskinderen. Hen kan hij zijn helpende hand niet weigeren: medemenselijkheid is in sommige situaties simpelweg onontkoombaar.
Toch blijf je ook in het vervolg van de film geprikkeld door de vraag wat Younes beweegt. Is hij vooral bezig met overleven? Ligt de verzetszaak hem echt aan het hart? Of gaan die twee hand in hand? Dat zijn drijfveren in het midden blijven, is met name te danken aan het sterke spel van Tahar Rahim: die zet Younes neer met eenzelfde onbewogen ondoorgrondelijkheid als Malik in gevangenisdrama Un prophète, ook al zo’n glansrol.

Vrijheid
Regisseur Ismaël Ferroukhi, in Nederland vooral bekend van de betuttelende roadmovie Le grand voyage, slaagt erin de grootste valkuil van het oorlogsgenre te vermijden. Les hommes libres had gemakkelijk een drammerige karikatuur kunnen worden, met moslims als oorlogshelden, Joden als slachtoffers en nazi’s als bloedhonden. Maar gelukkig blijven zulke simplistische schema’s achterwege.
Van Ferroukhi’s makershand valt toch al weinig te merken. Het door hemzelf geschreven scenario, gebaseerd op werkelijk bestaande figuren, bestaat uit gebeurtenissen die losjes samenhangen. Geen plot die toewerkt naar een onafwendbare climax, nee, Ferroukhi wil juist de schijn van volledigheid vermijden. Zoals het verhaal de historische werkelijkheid moet dienen, zo is de stilering weer dienend gemaakt aan het verhaal. Decors, kostuums, cameravoering: ze trekken de aandacht geen moment naar zichzelf, behalve in hun poging het Parijs van WOII zo authentiek mogelijk op te roepen.
Het maakt Les hommes libres tot een degelijke, sobere en zelfs wat stoffige geschiedenisles, maar schept ook alle vrijheid voor je eigen interpretatie. Ferroukhi ramt zijn boodschap niet door de strot. Dat is beslist knap voor een WOII-film, zeker als deze uit is op emancipatie van een minderheidsgroep: de angst om niet gehoord te worden, maakt het dan des te verleidelijker om hard van de daken te schreeuwen. Ferroukhi doet dat niet.

Niels Bakker