LES DESTINÉES SENTIMENTALES

Met zijn eerste historische film pakt Olivier Assayas royaal uit: de Franse Cognac-streek, waar het verhaal zich afspeelt, ligt er prachtig bij, de kostuums lijken zachtjes te knisperen en de passie tussen de twee hoofdpersonen wordt gevangen in sprekende blikken. Tussen de cognac-handel en de porseleinindustrie voltrekt zich een leven vol liefde.

Hoe langer cognac in het vat blijft, hoe beter de smaak. Goede cognac kun je rustig tientallen jaren laten liggen, daar hoef je verder niets aan te doen. Met hetzelfde gevoel van gemak, rust en eenvoud verfilmde Olivier Assayas Les destinées sentimentales, de romantrilogie van Jacques Chardonne die zich afspeelt in de Franse Cognac-streek.
Chardonne (1884-1968) beschreef het leven dat hij kende; zijn vader handelde in cognac, zijn Amerikaanse moeder was erfgename van een porseleinfirma. In Les destinées sentimentales vormen die twee ambachten de achtergrond voor een liefdesverhaal dat begint in 1900 en eindigt in de jaren dertig.
Voor Assayas is het een opmerkelijk project; nooit eerder maakte hij een historisch drama. Met films als Une nouvelle vie, L’eau froide en Irma Vep toonde hij zich bekwaam in het vastleggen van het hedendaagse leven, vol modern getob rond relaties en volwassenwording. Onder het motto ‘liefde is van alle tijden’ verplaatste de regisseur zich in het tijdperk van Chardonne. Met een veel groter budget dan hij gewend was (zo’n 34 miljoen gulden), met fraaie kostuums, dure decors en enkele van Frankrijks grootste filmsterren.

Waagstuk
De uitvoering is vlekkeloos. Vooral in de buitenopnamen is goed te zien hoeveel zorg werd besteed aan de authenticiteit; in alles roepen de beelden de sfeer op van de vroege twintigste eeuw. Een tijd waarin het zonlicht, zo lijkt het, altijd een goudgele, door frisse boomblaadjes gefilterde glans bezat, en niet alleen de boomtoppen, maar ook de kostuums zacht ruisten. Toch laat Assayas weinig ruimte voor nostalgie; daarvoor is het verhaal te realistisch.
De verhouding tussen Jean (Charles Berling), een protestantse dominee uit een geslacht van porselein-industriëlen, en Pauline (Emmanuelle Béart), het nichtje van een cognacstoker, staat voortdurend onder druk. Om de liefde een kans te geven moet Jean eerst scheiden van zijn neurotische vrouw Nathalie (Isabelle Huppert), een beslissing die hem, samen met een algehele geloofscrisis, ertoe brengt zijn religieuze roeping op te geven. Na een aantal gelukzalige jaren in Zwitserland verhuizen Jean en Pauline terug naar Frankrijk, waar Jean de porseleinfabriek van zijn familie gaat leiden. De Eerste Wereldoorlog, de arbeidersbeweging en de economische crisis van 1929 maken zijn leven niet gemakkelijker.
Assayas volgt de roman getrouw, in een rustig tempo, maar zonder tijd te verspillen. De seizoenen verstrijken, jaren gaan voorbij, hoogte- en dieptepunten wisselen elkaar af, zoals in ieder leven. Het gebrek aan een stuwende plot vormt een waagstuk voor een film die drie uur duurt. Halverwege gaat het bijna mis: de gebeurtenissen kabbelen voort, onderhoudend genoeg, knap geacteerd, prachtig gefotografeerd, maar niet werkelijk aangrijpend. Gelukkig maakt het slot alles goed. Dan blijkt waar het allemaal werkelijk om ging, en krijgt de romantiek met terugwerkende kracht een indrukwekkende lading. Dan bewijst Assayas dat hij, hoe historisch correct ook, vooral een verhaal wilde vertellen met eeuwigheidswaarde. Over hoe vrouwen en mannen de liefde ervaren, en wat er verder in het leven belangrijk is.

Pauline Kleijer