LA SECONDA VOLTA

Sommige films laten de kijker expres op het randje van de verveling balanceren. Dagelijkse, onbenullige handelingen volgen elkaar op. Enige logica lijkt te ontbreken. Wanneer de aftiteling over het scherm rolt, weet de kijker dat hij een meesterwerk heeft gezien. La seconda volta is zo’n film.

Filmmakers als Tsai Ming-liang, Aki Kaurismäki en Mimmo Calopresti maken de kijker pijnlijk bewust van zijn of haar geconditioneerde kijkgedrag. Computerspelletjes, net-surfen en zappen: het moet allemaal snel, snel, snel. En dan hebben we het nog niet eens over de patat-generatie die niet kan kiezen tussen skateboarden of hardcore raves. Menig filmliefhebber merkt dat ook zijn vermeende ‘verantwoorde’ kijkgedrag is ‘besmet’ wanneer hij in het plaatselijke filmtheater tegen een tergend langzaam kunstwerk aanloopt. Alleen grote regisseurs kunnen hun publiek zo slim aan het hersenknarsen zetten over hun eigen ervaringen in de donkere bioscoop.
Hoewel de Italiaanse regisseur Mimmo Calopresti constant tegen de verveling zit aan te hikken, is zijn speelfilmdebuut bepaald niet saai. De neutraliteit waarmee hij zijn personages en hun daden tegemoet treedt, is uiterst verfrissend in een tijd waarin menig Europese filmmaker van Amerikaanse scenario-goeroes krijgt te horen dat hij het heilige pad van het plotgestuurde scenario moet volgen. Autodidact Calopresti heeft daar geen enkele last van. Zijn ervaringen als documentairemaker stoomden hem klaar voor deze fragiele, observerende speelfilm. De terroriste is geen keiharde bitch en haar slachtoffer — die haar kogel nog steeds meedraagt in zijn hersens — weet niet of hij vergelding wil.

Aftandelijk en eigenwijs
Het scenario van La seconda volta wordt door de twee hoofdrolspelers, Nanni Moretti en Valeria Bruni Tedeschi, naar een zeldzame hoogte gestuwd. Moretti speelt de Turijnse professor Alberto Sajevo, die als voormalige FIAT manager mede-verantwoordelijk was voor de massa-ontslagen in de jaren zeventig. Bruni Tedeschi is de RAF terroriste Lisa Venturi die hem twaalf jaar geleden neerschoot. Ze komen elkaar tegen op één van Turijns protserige boulevards. Venturi herkent haar slachtoffer aanvankelijk niet, hetgeen de verstrooide professor een aanzienlijke voorsprong geeft. Een prachtig kat-en-muis spel ontrafelt zich, waarbij Alberto en Lisa regelmatig van rol wisselen. Dat het tussen hen knettert van de wederzijdse aantrekkingskracht, maakt het spel er nog veel spannender op.
Beide personages zijn gesloten, afstandelijk en eigenwijs. Hun handelingen worden nooit verklaard. Sajevo traint in een vooroorlogse roei-ruimte en durft het water van de rivier niet op. Hoe Venturi nu over haar criminele daad denkt, blijft een mysterie. Allebei cirkelen ze om elkaar heen met leugens, halve waarheden en twijfelachtige toenaderingspogingen. Sajevo gaat zich verdiepen in de overblijfselen van het politiek terrorisme, terwijl Venuri zich dieper terugtrekt in de gevangenis waar ze zich iedere avond moet melden.

Triviale woede
Mimmo Calopresti (1955) heeft zich niet laten platwalsen door producent/acteur Nanni Moretti, wiens persoon als het geweten van de Italiaanse cinema wordt beschouwd. Met zijn twaalf jaar ervaring als documentairemaker wist Calopresti precies wat hij wilde: een onbevooroordeeld portret van twee mensen die het slachtoffer werden van politiek extremisme. In een interview legt Calopresti uit dat Moretti zich op een afstand hield, zodat de debutant zijn eigen film — en zijn eigen fouten — kon maken. "Het is een film over gevoelens, soms zelfs over triviale gevoelens, triviale woede en wraaklust. Het is een film die bestaat uit allemaal kleine bewegingen die samen een grote verandering tot stand brengen in het leven van de personages."
Alleen grote acteertalenten kunnen zoiets breekbaars als triviale woede neerzetten. Moretti met zijn gortdroge pragmatisme, waarachter je een gevoel voor humor verwacht dat er toch niet blijkt te zijn. Bruni Tedeschi met haar ijskoude blauwe ogen, die ze af en toe toch kan laten vlammen met onvermoede passie. De Frans-Italiaanse actrice viel al eerder op in de hoofdrol van Les gens normaux n’ont rien d’exceptionnel (1993) en recent in Nénette et Boni. Dit zou wel eens één van die actrices kunnen worden die een waardig oeuvre neerzetten en niet van film naar film huppelen. Die niet aan de gangbare schoonsheidsidealen voldoen en hun afwijkende fysionomie juist gebruiken om indruk te maken.
La seconda volta is puur cinematografisch genot. Het plot kabbelt voort en neemt de tijd om zich te ontwikkelen. Ineens is de film afgelopen, uitgekabbeld, maar niet tot een einde gebracht. Dat einde moet de kijker zelf verzinnen. In dit tijdperk van voorgekauwde verhaallijnen is dat een verademing. Hopelijk gaat Calopresti door met filmen tegen de stroom in.

Thessa Mooij