Nénette et Boni

Verplichte kost voor slechte vaders

Nénette et Boni

In Nederland wordt het onderwerp overgelaten aan de traditionele christelijke gezinspartij, maar in Frankrijk wordt in brede kringen nagedacht over het gezin, of beter gezegd: het in duigen vallen ervan.

Dat levert veel sombere films op over ontspoorde jongeren die hopeloos ten onder gaan in misdaad, drugs en een algeheel gebrek aan toekomstperspectief. In Claire Denis’ Nénette et Boni dreigt de ondergang voor een broer en zus, maar hun sterke onderlinge band redt hen. Waar zouden we zijn zonder familie?

Echtscheiding mag in Nederland dan veel voorkomen, in Frankrijk liggen de percentages net weer wat hoger. Dat is door Franse filmmakers niet onopgemerkt gebleven, want talrijk zijn de films over uit elkaar vallende gezinnen. Wat daarin opvalt is de afwezigheid van de vaders. Wie zijn kennis van Franse gescheiden mannen op films baseert, krijgt geen aangename indruk van de soort. Met hun scheiding hebben zij ook hun kinderen afgeschaft, zo lijkt het. Niet-gescheiden mannen brengen het er trouwens niet veel beter van af. Of zij zijn er nooit – waar zijn bijvoorbeeld de vaders van de drie opgefokte jongens in Mathieu Kassovitz’ La haine (1995)? – of het zijn egoïstische types, die zich thuis op tirannieke wijze laten gelden.

Een goed voorbeeld van dat laatste is te zien in de schitterende Franse debuutfilm Y’aura-t-il de la neige à Noël? (1996) van Sandrine Veysset die op het Filmfestival Rotterdam draait. De film is nog niet aangekocht: kopen, dames en heren distributeurs!

Ook in Nénette et Boni speelt falend vaderschap een grote rol. In de film kampen een adolescente broer en zus — Boni en Nénette, uitstekende rollen van Grégoire Colin en Alice Houri — met de gevolgen van het uit elkaar vallen van het gezin. Hun moeder is overleden, hun vader verkeert in het louche milieu van kruimeldieven. Boni wil niets met zijn vader te maken hebben en woont bij een oom, die zich zijn lot heeft aangetrokken en hem een oude pizzawagen heeft gegeven, waarmee de negentienjarige jongen in de straten van Marseille zijn brood verdient. Nénette zit op een kostschool en ziet haar vader incidenteel.

Romige bakkersvrouw
Nénette et Boni lijkt zich aanvankelijk te voegen in het ‘hopeloze jeugd’-genre. De film presenteert Boni als een opgefokte, agressieve en vooral eenzame jongen, die zijn seksuele fantasieën projecteert op de romige bakkersvrouw (een geknipte rol voor Valeria Bruni Tedeschi, die onlangs ook te zien was in Bliers Mon homme, 1996), die in haar winkel graag een beetje mag flirten. ’s Nachts in bed geeft Boni zich over aan verkrachtingsfantasieën: “Ik besluip haar van achteren en neuk haar totdat ik erbij neerval.” Het wachten is op de gewelddadige explosie à la La haine, maar die blijft uit, omdat de film een verrassende wending krijgt.

Onverwachts staat de van kostschool en haar vader weggelopen Nénette bij Boni op de stoep. De vijftienjarige blijkt zeven maanden zwanger, wat Boni, die eigenlijk niets met zijn zus te maken wil hebben, voor een dilemma stelt: trekt hij zich haar lot aan of niet? De film laat heel mooi zien hoe de jongen emotioneel ontdooit en de rol op zich neemt van bezorgde en verantwoordelijke vader. Dat gaat zover dat hij Nénette de huid vol scheldt vanwege haar besluit haar kind meteen na de bevalling aan adoptiefouders af te staan. “Je bent net een beest, erger dan een beest”, is zijn duidelijke opvatting. Dat lijkt een gemakzuchtig oordeel, maar Boni trekt er voor zichzelf ook de consequenties uit.

Vrijwillig vaderschap
Nénette et Boni gaat over mannen die vluchten voor de consequenties van hun daden. Niet alleen hebben Boni en Nénette een egoïstische en hufterige vader, ook degene die Nénette zwanger heeft gemaakt laat het afweten. Door de vaderrol op zich te nemen, is Boni het positieve spiegelbeeld van deze mannen.

Resteert de vraag of Boni’s emotionele dooi en vrijwillige vaderschap geloofwaardig zijn. Het antwoord hangt af van de bril waarmee je naar de film kijkt. Als je Nénette et Boni als een sociaal-realistische film ziet, zal het gebrek aan psychologische diepgang storend werken. Immers: de gedragingen van de personages worden nauwelijks verklaard. Nénette et Boni moet echter niet als een realistische film worden beoordeeld, maar als een teder sprookje, waarbij in een poel van slechtheid plotseling het goede opduikt, in de vorm van Boni’s hart. Wie de film zo benadert, kan zich er onbekommerd aan overgeven, daarbij geholpen door het camerawerk van Denis’ vaste cameravrouw Agnès Godard, die de film een zwierigheid geeft die uitstekend past bij het rusteloze karakter van de personages.

Nénette et Boni is verplichte kost voor alle slechte vaders.