L’ ENFANT ENDORMI

In l’enfant endormi wachten eenzame Marokkaanse plattelandsvrouwen tot het leven verder gaat.

Veel beelden uit dit sterke speelfilmdebuut van de Marokkaanse regisseuse Yasmine Kassari blijven bij; zelf moet ik het meest denken aan in bonte sluiers gehulde vrouwen, onderuitgezakt tegen hun huizen op het dorre platteland van de Maghreb. Ze zeggen weinig tegen elkaar, turen alsmaar naar de horizon, vergeefs wachtend tot hun clandestien naar Europa geëmigreerde mannen terugkeren. Ook de foetus in Zeinabs buik wacht — middels witte magie ingeslapen om pas ter wereld te komen als vader er weer is.
In een wereld waar zelfs baby’s wachten tot het leven doorgaat, lijken stilte en stilstand de norm. De dag van het huwelijk, de één na laatste dag dat Zeinab haar geliefde ziet, slijt zij gesluierd en volgens traditioneel gebruik roerloos zittend op de grond, terwijl de mannen buiten feestvieren. De volgende maanden wisselen haast onmerkbaar; de vaste routine wordt slechts nu en dan onderbroken door een videoboodschap uit het verre Europa — waar de mannen hopeloos wachten op werk en te vermoeid zijn om iets liefs tegen de camera te zeggen. Muziek kent de film nauwelijks; terugdenkend aan l’enfant endormi hoor ik vooral vee grazen en de wind zachtjes blazen.

Verdorde vrouwen
Kassari en cameraman Yorgos Arvanatis (vaste cameraman van Theo Angelopoulos) vangen dit klimaat van berusting en verveling, van toverij en oeroude rituelen, armoe en woestijnstof in lange, wijdse takes, waardoor de film ook zelf soms lichtjes indommelt. Maar waarschijnlijk is dat de beste manier om een werkelijkheid na te bootsen waarin het geloof in het bovennatuurlijke niet botst op gestuntel met videocamera’s, en ook de enige manier waarop alle dimensies van het dorpsleven aan het licht kunnen worden gebracht. Wijselijk weigert de in Brussel wonende cineaste een standpunt in te nemen tegenover het schijnbaar ‘primitieve’ ritueel van het inslapen, en evenmin veroordeelt ze de mannen omdat ze hun vrouwen aan het lot overlaten. Die mannen gaan volgens Kassari immers vaak een nog afschuwelijker leven tegemoet dan de achterblijvers — kijk maar naar haar documentaire quand les hommes pleurent, een onverbloemde visie op het slavenbestaan dat illegale Marokkaanse arbeiders in Spanje veelal leiden. ‘Het systeem gijzelt iedereen’, aldus Kassari in de persmap.
Niettemin staat in l’enfant endormi aan de hand van vijf generaties achterblijvers het lot van de vrouwen centraal. Vrouwen die verdorren als ze te lang trouw blijven aan de steeds verder vervagende herinnering aan hun man, maar die achter slot en grendel eindigen zodra ze met iemand anders hebben gezoend. Vrouwen ook die eigenlijk te mooi zijn om altijd gesluierd rond te lopen, en die Kassari in navolging van Iraanse cineasten als Abbas Kiarostami (ten), Jafar Panahi (the circle) en Samira Makhmalbaf (the day i became a woman) dan ook zonder sluier durft te laten zien. En dan niet alleen zonder sluier, maar bovendien zonder gêne en zonder drammerij, heel simpel, wanneer Zeinab en haar vriendin Halima in een meer gaan skinnydippen. Dat Kassari hier dicht bij haar personages komt in plaats van kuis afstand te houden, voelt even vanzelfsprekend en natuurlijk als de rest van de film. Die had hoogstens hier en daar wat meer mogen sprankelen.

Kevin Toma