THE DAY I BECAME A WOMAN

De Iraanse film The day I became a woman is het filmdebuut van mevrouw Makhmalbaf, de tweede mevrouw Makhmalbaf welteverstaan, een lid van de steeds maar uitdijende filmende familie van ‘godfather’ Mohsen.

Voor de westerse toeschouwer lijkt het alsof er na afloop van The day I became a woman van Marziyeh Meshkini, de tweede echtgenote van filmer Mohsen Makhmalbaf, maar één conclusie kan zijn: vrouwenemancipatie staat de afgelopen jaren hoog op de filmpolitieke agenda in Iran. Nadat jarenlang kinderen de hoofdrollen hebben gespeeld in Iraanse films (omdat kinderfilms onder een andere, minder op politiek beladen onderwerpen verdachte censor vielen) worden er de afgelopen jaren opmerkelijk veel vrouwenportretten gemaakt, zoals recentelijk The circle van Jafar Panahi.
The day I became a woman volgt drie stadia uit een vrouwenleven: de kindertijd, die abrupt ten einde komt op het moment dat het meisje op de dag van haar negende verjaardag haar eerste chador omkrijgt, de getrouwde staat en de ouderdom. Met name de manier waarop de jonge Hava uit het eerste deel van het drieluik probeert haar kindertijd nog wat langer te rekken door haar moeder en grootmoeder ervan te doordringen dat ze toch echt pas geboren was toen de zon op z’n hoogste punt stond en daarom de hele ochtend nog niet jarig is, is pijnlijk in z’n eenvoud. Het is de onbezorgdheid van die finale ongesluierde uren die onheilspellend aanvoelt.

Lekke band
Marziyeh Meshkini was een van de eerste leerlingen die Mohsen Makhmalbaf (die het scenario van The day I became a woman schreef) aan zijn filmschool opleidde, en een van de niet-filmische vakken die daar werd gegeven was fietsen. Dat is minder onbelangrijk dan het lijkt. Wie kan fietsen heeft de beschikking over een eigen vervoermiddel (daarom is de vrouwelijke chauffeuse in Kiarostami’s Ten ook zo bijzonder). Dat fietsen staat centraal in het sterkste (midden)deel van The day I became a woman. Een groep vrouwen fietst langs een kustweg, van tijd tot tijd tot stoppen gemaand door paardrijdende mannen, die de fiets als duivels voertuig vervloeken.
Je kunt je voorstellen dat een Iraans publiek weinig tegen deze voorstelling van zaken zal hebben. De vrouwen worden terechtgewezen, degenen die met lekke banden verder moeten lopen of van de dorst neergezegen in de verdorde berm achterblijven zou je ‘gestraft’ kunnen achten. Het is wat je als westerse toeschouwer aanziet voor een politiek wenselijk beeld in Iran. Tegelijkertijd openbaart zich een andere vertellaag, die niet bijzonder subtiel, maar wel bijzonder effectief laat zien hoe absurd het allemaal is. Het centrale karakter dat aan het peloton van fietsende vrouwen ontsnapt is ook een heldin, iemand die het op karakter en moed zal redden. Zo ingewikkeld zijn die (beeld)metaforen niet.
The day I became a woman is helder in zijn uitgangspunten en heeft daar met name in de eerste twee hoofdstukken sterke primaire beelden voor gevonden. Je ziet wat je ziet en alles wat je wilt denken is voor eigen rekening. Maar niet nadat de film het heeft aangedragen. Dat verraadt een zelfverzekerd filmisch bewustzijn. Of Meshkini is een getalenteerde leerling, of Makhmalbaf een aanwezige leraar.

Dana Linssen