Klondike

De MH17-tragedie dient als achtergrond voor een moderne western zonder helden, verteld vanuit het perspectief van een vrouw, over een stel dat probeert te overleven in oorlogsgebied.

De hoogzwangere Irka en haar man Tolik fantaseren over een betere toekomst. Maar dan knalt een verdwaalde mortier in de voorgevel en daarmee in het tropische palmenbehang van hun plattelandshuisje met een koe en wat kippen in de Donbas. Het gat dat ontstaat biedt een grimmige lijst om een betoverend heuvellandschap vlakbij de Oekraïens-Russische grens. Het blijkt ook een voorbode voor een nog grotere knal, als even later de crash van MH17 een zwarte pluim op hun horizon tekent.

De Oekraïense, in Istanboel wonende scenarist en regisseur Maryna Er Gorbach sorteert met haar even beklemmende als weids ogende oorlogsdrama Klondike, dat op Sundance met de regieprijs werd bekroond, met minimale middelen maximaal dramatisch effect. Die rookpluim; een enkel stuk bagage; het onberekenbare gedrag van een huurling waarvan het resultaat buiten het kader blijft. Het lokale drama in het leven van Irka en Tolik doet niet onder voor het internationale drama, wil Er Gorbach maar zeggen.

Zo zet ze meer zaken tegen elkaar af, die op verwrongen wijze met elkaar verbonden zijn: nieuw leven dat groeit op een plek waar mensen elkaar ombrengen; dagelijkse besognes in een oorlogszone; de einder die een betere toekomst belooft, maar waarachter in feite de vijand wacht. Met zijn majestueuze totaalshots is Klondike een moderne western zonder helden, over een vrouw die poogt stand te houden in een gebied dat in de greep is van een allesverzengende koorts, vergelijkbaar met de goudkoorts die woedde in het negentiende-eeuwe Canadese grensstadje Klondike.

Als inspiratiebronnen voor haar film, die ze opdraagt ‘aan alle vrouwen’, noemde Er Gorbach grote filmvernieuwers als de Oekraïense experimentele filmmaker Maya Deren, Nouvelle Vague-icoon Agnès Varda en de legendarische Russische Larisa Sjepitko. In haar eerste soloregie (haar vier eerdere speelfilms maakte ze samen met haar man Mehmet Bahadir Er) geeft Er Gorbach blijk van een bijzonder eigen gevoel voor kadrering, compositie, ellipsen en kleur. Zo laat ze de ramp in stukjes het beeld insijpelen. Vanuit de kelder hoort Irka een klap. Boven maant Tolik haar weg te kijken, terwijl hij de deur voor haar vrijmaakt. Eenmaal buiten steken achterin het frame een paar benen onder een stuk plastic uit. In verwarring houdt Irka de ladder vast als Tolik de satellietkabels op het dak repareert. Terwijl sirenes hoorbaar worden en in de verte de rookpluim van het neergestorte vliegtuig verschijnt, vraagt Irka: “Is het echt oorlog?”

Die vraag getuigt van Er Gorbachs vooruitziende blik: toen ze deze film schreef werd de agressie van Russische separatisten nog als een grensgeschil afgedaan. Kort na de première, vorig jaar op het filmfestival van Berlijn, trok Rusland Oekraïne binnen.