Kleinkinderen van de Oost

Twee vrienden treden in de voetsporen van hun grootvaders, die vanuit heel verschillende achtergronden aan de politionele acties in Indonesië deelnamen. “Boosheid is niet verkeerd, maar je moet er iets mee doen.”

Daan van Citters wist dat zijn grootvader vrijwilliger was bij de Nederlandse troepen die de onafhankelijkheidsbeweging in Nederlands-Indië moesten neerslaan. Maar wat dat echt betekende, ontdekte Daan pas toen hij er zelf in terechtkwam, vertelt hij in zijn eerste lange documentaire Kleinkinderen van de Oost. Hij bedoelt dat hij het zag bij de opnamen van Jim Taihuttu’s oorlogsfilm De Oost (2020), waarin hij een soldaat speelt.

Tijdens die opnamen sloot hij vriendschap met Joenoes Polnaya, een Moluks-Nederlandse acteur wiens grootvader als Molukse KNIL-soldaat ook aan die zogenoemde ‘politionele acties’ deelnam. Het geeft Polnaya een ander perspectief dan Van Citters en dat levert mooie gesprekken op in deze zeer persoonlijke documentaire.

Ze reizen samen terug naar Indonesië om plekken op te zoeken waar hun grootvaders waren. En om zich, al zoekend, in te leven in de soldaten van toen en te zien wat die donkere geschiedenis voor de huidige generatie nog betekent. Voor Polnaya is het een geschiedenis die in de Molukse gemeenschap in Nederland, waar hij opgroeide, nog ijverig wordt doorgefluisterd. Van Citters moet het meer hebben van een koffer met opa’s notities, documenten en foto’s.

Hun onbevangen verkenningen, levendig geïllustreerd met archiefbeelden, home movies en opnamen uit De Oost, krijgen een poëtische slotnoot. Het resultaat houdt het midden tussen historische impressies en het zoeken van een gevoel, de ervaring van Van Citters en Polnaya. Het is vooral dat laatste dat je van dichtbij meemaakt. Soms verrassend ontspannen, zoals bij hun ontmoeting met een groep Molukse jongeren.

Verwacht geen spectaculaire onthullingen, wel momenten die laten zien hoe ongemakkelijk het kan zijn met dat verleden om te gaan, maar ook hoe belangrijk een open houding is. Want het verleden werkt altijd door, zoals het curieuze openingsbeeld van een rattenexperiment aanstipt.

Een bezoek van Polnaya aan zijn familiehuis is onverwacht ontroerend, en hij kan nog altijd boos worden als hij beseft hoe de Molukse KNIL-strijders door Nederland in de steek werden gelaten. Wat onder meer leidde tot de treinkaping bij De Punt en tot een actie waarbij zijn vader betrokken was. Van Citters realiseert zich met schaamte dat de rol van zijn eigen voorouders nog veel verder teruggaat.

Die Molukse zaak krijgt veel aandacht, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Indonesische vrijheidsstrijders. Dat kan je wat eenzijdig noemen, maar het is vooral belangrijk dat Van Citters en Polnaya laten zien hoe je eerlijk naar het verleden kan kijken, zonder elkaar in de haren te vliegen. Je moet samen oude gedachten en systemen bestrijden, is zo ongeveer de conclusie.

Dat laatste is ook het doel van de bewustwordingscampagne die New Amsterdam Film Company rond de film organiseert. Zoals eerder gebeurde rond De Oost.

Kleinkinderen van de Oost is op 24 maart de openingsfilm van Movies that Matter en draait vanaf 6 april in de bioscoop.