KIKUJIRO

Takeshi Kitano laat zich in Kikujiro van zijn beste kant zien. Net als in zijn films Sonatine en Hana-bi speelt hij een hoofdrol als gewelddadige, scheldlustige en stoïcijnse slechterik. Maar de zachte, melancholieke kant van de karakters die hij in deze films vertolkte, krijgt in Kikujiro de overhand. Met een betoverend resultaat.

De negenjarige Masao gaat een saaie zomervakantie tegemoet. Al zijn vriendjes gaan weg, de voetbaltrainingen zijn afgelast, en zijn grootmoeder, bij wie hij woont, moet gewoon iedere dag naar haar werk. Masao moet zichzelf maar zien te vermaken. Hij besluit op zoek te gaan naar zijn moeder, die hij nooit gezien heeft. Volgens zijn oma woont ze in een andere stad omdat ze heel hard moet werken om geld te verdienen voor Masao. Het jongetje heeft alleen een foto en een adres.
Het lot wil dat Masao op zijn reis begeleid wordt door een wel heel kindonvriendelijke man. Het is de echtgenoot van een oude buurvrouw van Masao, die vindt dat het jongetje niet alleen kan vertrekken. Hij heeft immers te weinig geld, en bovendien is hij te klein. De man, van wie we pas op het eind van de film te horen krijgen dat hij Kikujiro heet, trekt zich in eerste instantie weinig aan van het jongetje met wie hij wordt opgescheept. Hij behandelt hem zoals hij iedereen behandelt: door hem uit te schelden en rond te commanderen. Het is duidelijk dat het hier om een voormalig yakuza gaat. De dreiging die er van hem uitgaat — zonder dat hij ook maar één keer een wapen toont — en de uitgebreide, kleurrijke tatoeage op zijn rug zeggen genoeg. Maar deze gangster blijkt een goede inborst te hebben.
Alleen al door zijn fysieke aanwezigheid weet Takeshi Kitano zijn rol als Kikujiro tot in de details in te vullen. Met zijn karakteristieke slepende loopje — de benen wijd uit elkaar, het hoofd een beetje gebogen — en zijn raadselachtige oogopslag is hij van begin tot eind de ster van zijn eigen film. Het zal te maken hebben met zijn charisma, maar het lijkt of elke scène waarin Kitano zelf niet aanwezig is, een belangrijk ingrediënt mist. Gelukkig zijn dat er in deze film erg weinig.

Octopus
Kikujiro doet sterk denken aan Kitano’s onovertroffen Sonatine (1993), zij het dat de geweldsexplosies hier ontbreken. Ook het yakuza-element komt slechts zijdelings aan bod. In feite is Kikujiro een uitgebreide versie van het komische middendeel uit Sonatine, waarin een stelletje yakuza’s op een eiland zit te wachten totdat er iets gebeurt. Ze doden de tijd met kinderachtige spelletjes, zoals het graven van valkuilen voor elkaar. Ook Kikujiro bestaat voor een groot deel uit wachttijd. Masao en zijn begeleider komen met de nodige moeite op de plek van bestemming, maar Masao vindt niet de moeder die hij zoekt. Om hem te troosten trakteert Kikujiro hem op een korte kampeervakantie. Twee vervaarlijk uitziende, maar door en door schattige motorrijders en een vrolijke rondtrekkende schrijver vullen het gezelschap aan. Samen stellen de volwassenen alles in het werk om Masao aan het lachen te krijgen.
Dat levert de meest bizarre spelletjes op. Wil Masao vissen, maar zit er geen vis in het meer? Dan dossen de motorrijders zich uit als octopus en vette karper, en plonzen hartstochtelijk in het water rond, zich afvragend of ze wel overtuigende vissen zijn. Voor de Japanse variant op ezeltje-prik laten de twee mannen zich vervolgens beschilderen als meloenen, om van Masao een flinke klap op hun kop te krijgen met een houten stok. Kikujiro is de regisseur van al deze spelletjes, en hij dirigeert zijn mannen alsof het om een criminele operatie gaat. Hij is nog steeds een ongelooflijke botterik, maar wel een waar Masao langzamerhand verliefd op wordt. Want het lukt hem het jongetje op te beuren.

Droomvader
Kikujiro is opnieuw een briljante film van Kitano, die ook wel eens minder geslaagde producties afleverde als de flauwe komedie Getting any? (1994) en het wat onevenwichtige Kids return (1996). De humor, de prachtige, kleurrijke beelden, de muziek van Kitano’s vaste componist Jô Hisaishi, en het optreden van Kitano zelf zijn de belangrijkste componenten van deze voltreffer. Maar Kikujiro is vooral geslaagd vanwege de allesoverheersende warme, melancholieke sfeer. Dat de vader van Kitano Kikujiro heette, wijst erop dat deze film een hommage is; een eerbetoon aan een schofterige, gewelddadige man. In Kikujiro ontpopt deze lomperik zich tot droomvader. Dat gebeurt alleen in films, of in de vergevingsgezinde geest van een zoon.

Pauline Kleijer

Op het Filmfestival Rotterdam worden twee documentaires over Takeshi Kitano vertoond: Takeshi Kitano, l’imprévisible (Jean-Pierre Limosin) en Jam session (Shinozaki Makato).