jeen-yuhs: A Kanye Trilogy

Deze vierenhalfuur durende docuserie over de illustere carrière van Ye (voorheen bekend als Kanye West) is vooral fascinerend als metafilm over de relatie tussen een documentairemaker en zijn onderwerp.

De creatieve output van Ye, voorheen bekend als Kanye West, raakte altijd al aan cinema. De hiphopgrootheid liet korte films van een half uur maken als videoclips bij zijn muziek, draait films van Akira Kurosawa en Werner Herzog in zijn studio, en klopte voorafgaand aan een wereldtournee bij Alejandro Jodorowsky aan voor spiritueel advies.

Ye zelf is bovendien uitstekend filmmateriaal. Larger than life, camerageniek, getalenteerd en charismatisch, maar ook impulsief, brutaal en arrogant. Een vat vol tegenstrijdigheden, bekend om zijn hitalbums, maar ook om faillissementen, vechtscheidingen, Grammy-speeches, politieke ambities en talloze schandalen. Hij is de vleesgeworden popcultuur, een bliksemafleider voor hoe we naar onze idolen kijken.

Mythes
De gemengde ontvangst van zijn meest recente album Donda (2021), een muzikaal eerbetoon aan zijn in 2007 overleden moeder Donda West, maakte eens te meer duidelijk hoezeer de waardering van Ye’s kunst is verbonden aan zijn beeld als publiek figuur. Regisseurs Coodie en Chike doen een nobele poging om door de vele mythes rond Ye te prikken in hun fascinerende driedelige documentaire jeen-yuhs: A Kanye Trilogy, die op Sundance in première ging en nu op Netflix te zien is.

Waar de meeste documentaires over popartiesten worden opgenomen binnen een duidelijk afgebakend tijdsbestek – zie recente voorbeelden als Miss Americana over Taylor Swift of Billie Eilish: The World’s a Little Blurry – had dit regisseursduo ongekende toegang tot het leven van Ye. Al in 1998 stond hij voor het eerst voor hun camera, toen ze nog gonzo-interviews met opkomende artiesten uit Chicago deden voor online hiphopkanaal Channel Zero. Ye was toen zelfs nog geen rapper, maar een hippe producer die de beste beats in de stad kon maken.

Alsnog zag Coodie een potentiële superster in deze charismatische man; hij besloot Ye’s transitie naar rap-Mekka New York vast te leggen. Het is het startpunt van bijna twintig jaar aan verzameld filmmateriaal achter de schermen van Ye’s illustere carrière.

Hoop Dreams
In de voiceover beschrijft Coodie zijn oorspronkelijke uitgangspunt voor jeen-yuhs als zijn antwoord op Hoop Dreams (Steve James, 1994), de baanbrekende televisiedocumentaire over twee scholieren die alles op alles zetten om voor een NBA-basketbalteam te spelen. Die film werpt een realistische blik op schaduwzijde van de Amerikaanse droom: er is een hele industrie gebouwd rondom de dromen en ambities van jongeren die nooit uit zullen komen.

Met jeen-yuhs hoopten Coodie en Chike een feel-good-variant op die droevige film te maken, waarin een jonge Kanye West zijn droom om de grootste rapper op aarde te worden wél verwezenlijkt. Ze volgen hem in de studio, terwijl hij sleutelt aan zijn baanbrekende debuutalbum The College Dropout (2004) en nog veel harder werkt om zijn platenlabel ervan te overtuigen dat het album überhaupt uitgebracht moet worden. Een geweldige scène speelt zich af in het kantoor van label Def Jam, waar Ye een potentiële single van zijn album in elke stereo stopt om zelfs de kantoorassistenten van zijn talent te overtuigen.

Heart of Darkness
Het is typisch Ye-gedrag – een prikkelende cocktail van talent en hoogmoed. Eigenlijk veel onthullender zijn de intieme gesprekken tussen Ye en Donda, waaruit blijkt wat voor gidsende rol zijn moeder heeft gehad. Uit zulke persoonlijke scènes blijkt ook het langdurige vertrouwen dat Ye in Coodie had om zo veel van zijn leven op camera vast te mogen leggen. Precies dat aspect breekt de documentaire later op, als faam naarmate de carrière van Ye vordert hun vriendschap steeds meer in de weg zit.

Zo verandert jeen-yuhs langzaam van Hoop Dreams in Hearts of Darkness (1991), Eleanor Coppola’s onthullende documentaire over hoe haar man zijn verstand dreigt te verliezen op de set van Apocalypse Now (1979). Later in Ye’s carrière krijgt Coodie nog maar sporadisch toegang tot de megaster, en zelfs op die momenten is er weinig over van de connectie tussen de documentairemaker en zijn onderwerp.

Zo wordt Coodie een paar dagen ingevlogen naar de Dominicaanse Republiek, waar Ye als een hedendaagse Kolonel Kurtz in de jungle aan Donda werkt. Ye zit te veel in zijn hoofd om ook maar iets aan de camera te kunnen geven. Het onvermijdelijke verlies van intimiteit wordt weergaloos verbeeld door een extreme close-up op de kaak van Ye. Juist dit extreem hechte shot benadrukt de gapende afstand tussen de regisseur en zijn hoofdpersonage. De grijze haren rond Ye’s mond zeggen meer dan wat Ye zelf kan uitspreken.