I Am Legend

Will Smith overtuigt als laatste mens op aarde in de arty blockbuster I Am Legend. Hoe slijt hij zijn dagen in eenzaamheid? En hebben zijn voorgangers nog tips om het gezonde verstand te bewaren?

In New York anno 2012 is het geluid van ambulances en sirenes verstomd en klinken alleen nog vogels. De straten zijn het domein van herten, die tussen verroeste autowrakken rennen. Gras doorboort het asfalt en geeft de afbrokkelende gebouwen en fleurig groene zoom. Riet golft in de wind. De stad ziet er vredig uit, badend in een goudgeel zonlicht.

Welkom in de wereld van Richard Neville, enige overlevende van een virus dat in 2009 bijna de gehele mensheid uitroeide. Neville (Will Smith), een wetenschapper in dienst van het leger, bleek als enige immuun en overleefde de pandemie. Nu woont hij in een kast van een huis; de keukenkasten staan vol lang houdbare Smac en tomatensaus, aan de muren prijken originele Van Gogh’s. Voor zonsondergang sluit hij de stalen luiken voor de ramen. Want ’s nachts klinkt een monsterlijk gehuil door de straten. Neville is dan wel de enige die immuun is voor het virus, hij is niet de enige overlever…

Routine
Wat doet de laatste mens op aarde? Nou, eigenlijk precies hetzelfde als wat wij allemaal doen. Opstaan, ontbijten. Sporten. De hond uitlaten. De stad in, dvd-tje halen (Neville is halverwege de G). Vergezeld van zijn trouwe herdershond en scherpschuttergeweer loopt hij door de uitgestorven, prachtig stille stad. I Am Legend is op zijn best tijdens die momenten van dagelijkse routine. Regisseur Francis Lawrence houdt het ingetogen, onsentimenteel en gebruikt bijna geen muziek. Europees of arty, zou je kunnen zeggen. Een 150 miljoen dollar kostende sciencefiction-blockbuster zo verstild verfilmen getuigt van heel veel lef.

I Am Legend is de derde verfilming van de gelijknamige scifiroman van Richard Matheson uit 1954. In 1964 speelde Vincent Price de hoofdrol in een Italiaanse lowbudgetversie getiteld Last Man on Earth. Zeven jaar later volgde Charlton Heston hem op in het lachwekkende The Omega Man. Nu is het de beurt aan voormalig videoclipfilmer Francis Lawrence, die debuteerde met de lekker trashy actiehorror Constantine (2005).

Apocalyps
Het genre van de apocalyps-film is aan een sterke comeback bezig. Wetenschappers, klimaatbureaus, IDFA en zelfs Hollywood-sterren hebben de rol van Bijbel als klokkenluider voor het einde der tijden overgenomen. Ook serieuze literatuur heeft zich op de laatste mens gestort. De Franse nihilist Michel Houellebecq opende De mogelijkheid van een eiland met de hartverscheurend eenzame zin ‘Ik sta in een telefooncel, na het einde van de wereld.’ In Children of Men van schrijfster P. D. James staat de mensheid op het punt van verdwijnen, want alle vrouwen zijn onvruchtbaar geworden. En in The Road van Cormac McCarthy is het niet de mens die verdwijnt, maar de rest van de natuur. Het enige voedsel dat dan overblijft is de mens zelf…

I Am Legend legt de schuld bij menselijke hoogmoed en technische vooruitgang. Oorzaak van het virus was een genetisch gemanipuleerd medicijn tegen kanker. Niet God heeft dit gedaan, maar wij!, roept Robert Neville. Nog elke dag probeert hij de apocalyps waar hij als militaire wetenschapper mede verantwoordelijk voor is terug te draaien, door in zijn hightech-thuislaboratorium (fijn dat al die spullen nog steeds werken!) te zoeken naar een vaccin.

Die zoektocht, of boetedoening, houdt ‘m mentaal in vorm. Maar waarom zou je? Waarom legt hij zich niet neer bij de absurditeit en zinloosheid van zijn bestaan? Zelfmoord plegen zou logischer zijn. Of op zijn minst gek worden.

Gekte
Heston was aan het begin van The Omega Man al aan het aftakelen: hij hoort alle telefoons van New York tegelijkertijd rinkelen. In The Quiet Earth (1985), een fascinerende variant op het thema uit Australië, wordt wetenschapper Bruno al snel knettergek. Gekleed in een flodderige jurk loopt hij een kerk binnen en schiet met zijn mitrailleur een Jezus-beeld aan flarden. Inderdaad, God is morsdood. En zo niet, dan zou-ie dood moeten. Kijk, dat is pas logisch gedrag als de je laatste mens op aarde bent!

Dat die gekte ontbreekt aan I Am Legend is wel een zwakte. Will Smith blijft wel heel erg in controle als Robert Neville. Zijn verval gaat niet verder dan een stoppelbaardje en paar grijze haren. Ok, hij praat tegen paspoppen die hij strategisch heeft neergezet langs zijn dagelijkse route, maar dat kun je moeilijk waanzinnig noemen.

11 september
Daar tegenover staat dat Smith heel overtuigend de eenzaamheid van zijn karakter laat zien, veel meer dan de laconieke macho Heston. Een uur lang zijn we alleen met hem en zijn hond, zonder dat hun vriendschap klef wordt. Echt ontroerend is Smith als hij afscheid neemt van zijn vrouw en kind tijdens de chaotische evacuatie van Manhattan, dat we in terugkerende, intense flashbacks te zien krijgen. Zijn laatste woorden — het komt goed! — verdrinken in het lawaai van helikopters en tienduizenden schreeuwende achterblijvers (neem mijn kind mee!). Dan komen de straaljagers die de bruggen tussen het eiland en het vaste land stukschieten. I Am Legend komt hier dicht in de buurt van de realistische, post-11-septemberpaniek die Spielbergs War of the Worlds zo indrukwekkend maakte.

I Am Legend is niet alleen een film over existentiële eenzaamheid met een voor Hollywood haast arty vorm, het is ook een peperdure sciencefiction-blockbuster, dus moeten er wel monsters en special effects in zitten. En net als zijn voorgangers lijkt ook deze versie te worstelen met Richard Mathesons nachtwezens. In de roman zijn het klassieke vampiers, en Vincent Price gaat ze te lijf zoals elke andere bloedzuiger: met knoflook, crucifix en houten staak. In The Omega Man zijn de nachtwezens veranderd in idiote albino-monniken met zwarte puntmutsen en spiegelende zonnebrillen. Bespottelijk en volstrekt oneng.

Will Smith moet het doen met ‘geïnfecteerden’. Ze kunnen niet tegen daglicht, maar lijken meer op zombies dan vampiers. Ze zijn kaal, bleek, en bovenmenselijk sterk. En natuurlijk dol op gezond mensenvlees. In potentie dus net zo eng als de snelle, agressieve zombies van Danny Boyle en Alex Garland. Met het rauwe, realistische 28 Days Later (2002) transformeerden zij zombies definitief van slaapwandelende sukkels naar razendsnelle vleeseters.

Digi-monsters
Maar regisseur Lawrence besloot halverwege de opnames dat hij toch liever digitale creaturen wilde dan make-up creaties. Helaas. Zijn nachtwezens zien er nogal erg gewichtsloos uit, een beetje als de standaard digi-monsters uit B-films als Resident Evil. En dus lang niet zo eng als de ‘realistische’ zombies uit 28 Days Later, of de ingeteerde bloedzuigers uit Guillermo del Toro’s superieure vampierenserie Blade (Del Toro was trouwens een van de vele regisseurs die nee zei tegen I Am Legend, net als Ridley Scott).

Jammer. Want Francis Lawrence weet wel hoe hij een enge scène moet opbouwen. Hij voert de spanning knap op; pas na een half uur krijgen we een eerste nagelbijtende blik op de nachtmonsters, die in kluitje op de rug zien knagen op een prooi. Doodeng.

De actiescènes die hierop volgen, en het derde en laatste half uur domineren zijn spectaculair, spannend en goed gemaakt. Maar het is de lege, stille stad met de eenzame Smith die het meeste indruk maken. En alleen daarom al is deze gedurfde blockbuster lovenswaardig en een dikke aanrader.