Divino amor

Ultraconservatieve christenen aan de macht is geen goed idee, is de boodschap van de Braziliaanse regisseur Gabriel Mascaro in Divino amor. De film schetst een angstwekkend toekomstbeeld van een Brazilië waar hetero-huwelijk en nageslacht morele verplichtingen zijn.

Welkom in het Brazilië van 2027. Het land is veranderd, meldt een kinderstem in voice-over. Carnaval is niet meer het belangrijkste feest, want die plaats is ingenomen door het feest van de Ultieme Liefde. Liet Jezus zich niet uit ultieme liefde voor de mensheid aan een kruis slaan? Divino amor is nog maar net begonnen, maar het klinkt allemaal meteen al griezelig.

In dit Brazilië heeft een oerconservatief christendom het voor het zeggen. In theorie is de staat nog seculier, maar in werkelijkheid dwingt ze de bevolking in een reactionair christelijk keurslijf. Huwelijk en gezin zijn morele imperatieven. Vroeger werden die afgedwongen door priesters op de kansel, maar nu met moderne biopolitieke controlemiddelen. Een scanner boven de ingang van grote winkels stelt niet alleen de identiteit van de klanten vast, maar constateert ook of vrouwen die door de deur lopen zwanger zijn. Als ze het niet zijn, weten ze wat hen te doen staat.

Dat Gabriel Mascaro een intelligente en originele filmmaker is, bewees hij al met rodeofilm Neon Bull (2016). Dat doet hij ook nu weer met Divino amor door geen personage op te voeren dat in opstand komt tegen de morele dwangbuis, maar juist een diepgelovige vrouw die haar opvattingen over huwelijk en gezin aan anderen wil opleggen. Als echtscheidingsjurist stelt Joana (Dira Paes) alles in het werk om stellen die willen scheiden op andere gedachten te brengen. Ze verwijst hen naar een christelijke relatietherapiegroep, waarin de deelnemers het niet alleen zoeken in praten, maar ook in vrijen met anderen dan de huwelijkspartner. Het idee is dat de partnerruil, met expliciete seksscènes in beeld gebracht, vastgelopen huwelijken uit het slop trekt.

Divino amor kijkt niet neerbuigend naar evangelische christenen, maar laat juist de aantrekkingskracht van saamhorigheidsgevoel en extatische rituelen zien. Cameraman Diego Garcia, die op het komende filmfestival in Rotterdam de eerste Robby Müller Award krijgt uitgereikt, toont hun wereld in fluorescerende kleuren als een parallelle werkelijkheid, waarin mensen steun vinden. Dat klinkt mooi, maar de film toont ook de zwarte achterkant. Als het erop aankomt blijkt ultieme liefde voorwaardelijke liefde: als Joana, die het niet lukt zwanger te worden wat haar huwelijk onder druk zet, een onverklaarbaar wonder beleeft, laat haar evangelische omgeving haar bikkelhard vallen.

Het kan niemand ontgaan dat het zwartgallige, maar niet onvoorstelbare toekomstbeeld van Divino amor een politieke lading heeft. De film oogt als het droombeeld van de met steun van de evangelische beweging aan de macht gekomen ultraconservatieve Braziliaanse president Jair Bolsonaro. Divino amor is een scherpe waarschuwing tegen hem en andere leiders die hun benauwende morele en (hetero)seksuele opvattingen aan iedereen willen opleggen. Hun ultieme liefde is alleen bedoeld voor degenen die op hen lijken.