Des hommes et des dieux

Des hommes et des dieux won de Grand Prix in Cannes en maakt grote indruk door de kalmte waarmee Xavier Beauvois acht monniken met een dilemma in Algerijns oorlogsgebied volgt.

Het werk dat de acht Franse monniken in Algerije verzetten lijkt zo onschuldig: werken in de moestuin, potten honing vullen, schoenen uitdelen aan de lokale bevolking. Maar later zal blijken hoe groot het offer is dat ze hebben moeten leveren om als buitenlanders te kunnen wonen in dit oorlogsgebied. In 1996 werden de monniken gekidnapt en vermoord. Xavier Beauvois (N’oublie pas que tu vas mourir, 1995) maakt een vrije reconstructie van de aanloop naar die onopgeloste moord. En dat doet hij heel secuur, sober en meeslepend, zonder de moord te tonen. De nadruk ligt vooral op de afwegingen van de monniken om met gevaar voor eigen leven te blijven zitten waar ze zitten in vijandig gebied. Sommige mannen twijfelen hevig aan hun taak en zelfs aan God, anderen zien de keuze om daar in alle eenzaamheid te wonen als definitief. De koppigheid van hun leider om in hun klooster te blijven is bovenmenselijk maar is toch te begrijpen. Dat is Beauvois’ verdienste, omdat hij de monniken alle ruimte geeft om te overtuigen, te discussiëren en te twijfelen. Als er een paar Kroatische bouwvakkers met opengesneden kelen worden gevonden, weigeren de monniken bescherming van het regeringsleger, dat corrupt zou zijn. Ze zijn martelaren uit trouw. “Een herder laat zijn kudde niet aan de wolven over”, zo luidt het goedbedoelde, maar enigszins koloniale standpunt van een van de monniken. De Franse kolonisatie wordt vervolgens bekritiseerd door te stellen dat de kolonisatoren in het verleden de plunderingen hebben georganiseerd.

Hun klooster is een ‘huis van vrede’, zoals een van de bewoners het noemt, maar zo’n huis valt niet overeind te houden op een plek waar de boze buitenwereld elk moment kan binnenvallen. En dat gebeurt. Met het Zwanenmeer op en een glas wijn erbij, wachten de zwijgende mannen op het onvermijdelijke.

Beauvois snijdt actuele thema’s aan — islam versus christendom, de paternalistische houding van het Westen, fundamentalistisch geweld — maar weet deze heel beheerst door zijn film te weven. De kalmte overheerst in deze urgente film, waardoor de impact nog groter wordt.

De zaak van de zeven vermoorde monniken werd in 2003 behandeld door de Franse rechtbank. Sommige documenten zijn recentelijk vrijgegeven en nieuwe onthullingen zouden kunnen wijzen op de ware toedracht. De voormalige Franse attaché van Defensie bevestigt daarin dat de zeven monniken het slachtoffer waren van een fout van het Algerijnse leger.