Chernobyl

De Sovjet-Unie als rampgebied

De Brits-Amerikaanse hitserie over de beruchte kernramp in het Oekraïne van 1986 is nu ook op dvd en blu-ray te zien. Chernobyl is een gruwelijke, overweldigende en beklemmende serie over de macht van manipulatie.

Toen op 5 augustus een Russische militaire basis in Siberië explodeerde en huiveringwekkende video’s van opvlammende wolken online viraal gingen, zullen velen de HBO-­serie Chernobyl in het achterhoofd hebben gehad. Twee maanden eerder beleefde de hitserie zijn grimmige apotheose. De weg naar die ontknoping was geplaveid met misinformatie, geheimhouding, leugens en manipulatie. Voor het argwanende online publiek leek de ramp uit 1986 zich op sociale media te herhalen.

De serie is onderdeel van een hernieuwde interesse in misstanden uit de Sovjet-Unie in Amerika en Engeland. Misschien komt die eruit voort dat de kritieken op communistisch Rusland op subtiele wijze ook de andere kant op werken, richting de kapotte politieke systemen van de westerse wereld. Armando Iannucci’s The Death of Stalin (2017) was bijvoorbeeld een even geestige als verontrustende persiflage op de persoonlijkheidscultus rond Josef Stalin. Die film toonde de pijnlijke, gênante, komische en stiekem ook bloederige rat race onder de potentiële opvolgers van de sovjetdictator. Wat de film zo sterk maakte was dat de humor de echte horror voor het sovjetvolk nooit verbloemde.

Humor is een zeldzaam goed in Chernobyl, een coproductie tussen Engeland en Amerika, maar er zijn soms momenten van opluchting en ontspanning in dit verder enorm beklemmende verhaal. Dat is dan wel galgenhumor, want we weten dat de meeste van de soldaten, brandweermannen, wetenschappers en politici die we over de loop van vijf afleveringen ontmoeten, (eerder) zullen sterven door blootstelling aan de vrijgekomen radioactieve straling. In gruwelijke blauw-grijze tinten schieten de vlammen uit de geëxplodeerde kernreactor van Pripjat. In de eerste aflevering steekt een man zijn hoofd in die onafgebroken rookpluim. Hij draait zich naar de camera met een volledig roodbeslagen en verbrand gezicht. Het is 26 april, 1986, de eerste dag van de ramp.

Voor de historische details greep scenarist Craig Mazin (net als Joker-regisseur Todd Phillips voorheen vooral bekend van The Hangover, 2009) terug op het werk van Nobelprijswinnaar Svetlana Aleksijevitsj, die extreem gedetailleerde getuigenissen afnam bij overlevenden uit Tsjernobyl en Pripjat. Videoclipregisseur Johan Renck deed de regie. Tegen alle verwachtingen in maakte dit ongebruikelijke duo een van de beste televisieseries van de afgelopen jaren. Chernobyl won onlangs vijf Emmy’s, waaronder een zeer terechte winst voor Hildur Guðnadóttir, de getalenteerde componist die ook Joker van muziek voorzag. IJzersterke hoofdrollen voor Emily Watson, Jessie Buckley, Jared Harris en Stellan Skarsgård verbloemen overigens de verschillende Britse accenten niet, maar benutten die net als in The Death of Stalin om uiteenlopende Russische en Oekraïense accenten te illustreren. Een betere serie over deze sovjetmanipulatie vindt je niet. Vooral niet in Rusland, waar inmiddels een patriottisch antwoord op deze HBO-serie werd gemaakt.