CODE INCONNU
De koudhartige wereld
‘Incomplete verslagen van diverse reizen’, geeft Michael Haneke zijn nieuwste film als ondertitel mee. In een kaleidoscopische structuur voegt hij een aantal levens samen, een aanpak die hij in 71 Fragmente einer Chronologie des Zufalls al eerder hanteerde.
Michael Haneke heeft Oostenrijk voor even achter zich gelaten en trok naar Parijs, een oude wereldstad die in de loop der tijden een bijzondere aantrekkingskracht heeft gehad op mensen die op zoek zijn naar een beter leven. Dat voor het vervullen van die wens het Franse platteland even ver van de Franse hoofdstad afligt als het Afrikaanse continent of de Balkan, geeft aan dat de als filosoof en psycholoog geschoolde regisseur vooral geïnteresseerd is in de ‘innere Emigration’ van zijn hoofdpersonen.
Het vertrekpunt voor Hanekes reis door multicultureel Parijs moet worden gezocht in een telefoontje van de Franse actrice Juliette Binoche die aangaf graag met de Oostenrijkse regisseur te willen werken. De door Binoche voortvarend vertolkte Anne, een jonge actrice op weg naar de top, is de spil van een aantal levens die elkaar kruisen, zijdelings raken of zelfs hardhandig met elkaar in botsing komen.
Al in de eerste belangrijke scène van de film, als zij op Boulevard St. Germain haar jonge zwager Jean te verstaan geeft dat hij beter de boerderij van zijn vader kan overnemen, omdat er in Parijs, of beter gezegd in haar appartement geen plaats voor hem is, blijkt hoe een kleine irritatie een keten van onverwachte gebeurtenissen in beweging kan zetten. Deze Jean gooit geërgerd een leeg gegeten broodzakje in de schoot van een Roemeense bedelares en wordt door een jonge Senegalees, Amadou, op het inhumane karakter van zijn daad gewezen. Daarmee zijn meteen de belangrijkste personages en verhaallijnen geïntroduceerd. Terwijl Jean zonder kleerscheuren uit de ontstane vechtpartij wegloopt, worden Amadou en de vrouw door de politie meegenomen.
Hints
De onbekende codes waar het in Michael Hanekes vijfde speelfilm over gaat, moeten zowel letterlijk als overdrachtelijk worden geïnterpreteerd. Al zijn hoofdpersonen missen de juiste toegangscodes voor een onbekommerd en veilig bestaan. Anne wordt zowel privé als in de rollen die zij speelt belaagd en geplaagd door (irrationele) angsten. Amadou is werkzaam als leraar op een instituut voor dove en spraakloze kinderen, die de juiste codes voor communicatie missen, mooi verbeeld door ze in de stille openingsbeelden een partijtje hints te laten spelen. En de vluchtelingen op de uitgestrekte zolderverdiepingen van de Parijse appartementen ontberen zowel voor hun vaderland als voor hun gehoopte veilige haven de juiste papieren.
De gewelddadige natuur van de mens, intolerantie, intimidatie en wezenlijke desinteresse in de ander, zijn herkenbare Haneke-motieven, die in korte episodes meer of minder nadrukkelijk worden uitgewerkt. De structuur van de film bemoeilijkt echter de identificatie met deze thema’s en de gevoelens van onbehagen die ze in zijn eerdere films (Benny’s video, Funny games) wel wisten op te roepen.
Het dichtst bij de regisseur staat waarschijnlijk de figuur van de oorlogsfotograaf Georges, de echtgenoot van Anne. Zijn verlangen naar het grote wereldtoneel illustreert pijnlijk en treffend de worsteling van de regisseur om die koudhartige wereld met zijn vreemdelingenhaat, consumentisme en onverschilligheid op een metafysisch niveau te doorgronden. Code inconnu is daarin, zoals zijn ondertitel ‘Incomplete verslagen van diverse reizen’ aangeeft, een tussentijds verslag.
Dana Linssen