Aurora’s Sunrise

Een grote tragedie laten zien vanuit een heel persoonlijk perspectief: dat blijkt opnieuw goed te werken in deze grotendeels geanimeerde documentaire over de Armeense Genocide.

In 1915 en de jaren daarna, in de nadagen van het Ottomaanse Rijk, overleeft een Armeense tiener de door Turken aangerichte massamoorden en deportaties. Bandieten verkopen haar als slaafgemaakte, ze ontsnapt meerdere keren en weet uiteindelijk New York te bereiken, waar ze wereldberoemd wordt als hoofdrolspeler in Auction of Souls (1919), een film over haar leven.

Als een scenarioschrijver dit uit zijn duim had gezogen zou het allicht te veel van het goede zijn. Maar Aurora’s Sunrise van de Armeense Inna Sahakyan is een documentaire, een animatiedocumentaire om precies te zijn. Dat het werkelijkheid is, begrijp je direct wanneer de hoogbejaarde, maar nog strijdbare en zelfverzekerde Aurora Mardiganian een blik werpt op een filmposter van destijds, met de opmerking: “Ik speelde niet, het was een herbeleving.” Ze was veertien toen een plaatselijke herder bij haar vader aanklopte om hem te waarschuwen. Een dag later was haar vader vermoord en werd zij met veel andere vrouwen gedwongen tot een dodenmars door de woestijn.

Die gruwelen, die tot ergernis van Turkije bekendstaan als de Armeense Genocide, mochten niet vergeten worden. Dat hield Aurora tijdens de uitputtende promotietournee voor Auction of Souls, waarbij alle trauma’s weer bovenkwamen, lang op de been. Dat, zo proef je, is ook de motivatie van Sahakyan. Voor deze reconstructie maakt ze gebruik van twee eerder opgenomen interviews met de in 1994 overleden Aurora en ze voegt ook teruggevonden fragmenten van Auction of Souls toe.

Maar voor het overgrote deel is Aurora’s Sunrise een animatiefilm, waaraan een Litouwse studio een belangrijke bijdrage leverde. Zoals eerdere animatiedocumentaires (denk aan Flee, 2021) ook lieten zien, is animatie een prachtige manier om getuigenissen leven in te blazen. Op zich is de vorm, met geschilderde achtergronden en getekende personages, niet heel verrassend. Maar het sfeergevoel is sterk en door de zeer realistische tekentechniek, waarvoor acteurs model stonden, oogt het levensecht, terwijl het toch het karakter van een vertelling blijft houden.

Alleen het overvloedige gebruik van voice-over had wat mij betreft wel wat minder gekund. Ook de vele omzwervingen van Aurora, die dan nog Arshaluys heet, maken deze kroniek soms een tikje omslachtig, al wordt dat weer ruimschoots gecompenseerd door het aangrijpende karakter van de beheerst in beeld gebrachte gebeurtenissen. Spektakel zien we vooral in de Auction of Souls-fragmenten.

Aurora’s entree in de Amerikaanse filmwereld mag op het eerste gezicht een sprookje lijken, Sahakyan houdt zich ver van romantisering. Want was iedereen nu echt zo begaan met die jonge vrouw die al zo veel voor haar kiezen had gekregen of speelden andere belangen mee? Arshaluys ‘Aurora’ Mardiganian kijkt er afwisselend bewogen en nuchter op terug, en heeft nog een uitdagende stelling in petto.