Making a Murderer

Na achttien jaar in de cel te hebben gezeten, is de 41-jarige Amerikaan Steven Avery weer vrij. Hij omhelst zijn familieleden, hij lacht naar de camera’s. Er wordt een krantenkop getoond: ‘DNA frees man after 18 years.’ Avery zegt dat hij de gelukkigste man op aarde is. Alleen zijn zus heeft een voorgevoel: ‘Be careful. Manitowoc County is not done with you.’

Zo begint de tiendelige documentaire Making a Murderer, die op 18 december voor het eerst te zien was op Netflix. Laura Ricciardi en Moira Demos, filmstudenten aan Columbia University in New York, raakten in 2005 geïnteresseerd in Avery. Ze verhuisden naar Manitowoc County in de staat Wisconsin en gedurende enkele jaren volgden ze de bizarre wendingen en onthullingen in deze zaak.

Uiteindelijk deden ze tien jaar over Making a Murderer, dat wel wordt vergeleken met true crime-documentaireseries als The Staircase (2004) en The Jinx (2015). Maar was in die laatste serie de regisseur regelmatig in beeld, in Making a Murderer blijven Ricciardi en Demos op de achtergrond. Ook hebben de twee geen reconstructies opgenomen in hun documentaire. Hun aanpak is strikt journalistiek, ze vertellen het verhaal aan de hand van interviews, journaalbeelden, telefoongesprekken, juridische documenten, foto’s en videobeelden uit de rechtszaak en het politiebureau. Het lijkt dan ook een objectieve weergave van de zaak, hoewel critici zeggen dat ze duidelijk op de hand zijn van Avery. De omvang van het materiaal dat Ricciardi en Demos presenteren is indrukwekkend, maar ook vermoeiend voor de kijker die bij iedere aflevering een enorme hoeveel feiten en feitjes te verwerken krijgt.

Het verhaal begint in 1985, als Steven Avery op 23-jarige leeftijd onterecht veroordeeld wordt voor het verkrachten en molesteren van een vrouw. Avery, afkomstig uit een white trash-familie die een autosloperij heeft in Manitowoc County, staat bekend als een probleemgeval en is al een aantal keer in aanraking geweest met de politie voor kleine vergrijpen. Dus de politie is er onmiddellijk van overtuigd dat hij de dader is, ook al beschikt hij over een solide alibi. Alle tekenen worden genegeerd die wijzen op een andere dader, ene Gregory Allen die bekendstaat als sex offender. Avery houdt vol dat hij onschuldig is, maar wordt door een jury toch schuldig bevonden. De rechter veroordeelt hem tot 32 jaar cel. Het is een sterk voorbeeld van tunnelvisie bij politie en justitie, een fenomeen dat we in Nederland kennen uit de zaak-Lucia de B.

Advocaten doen in 1995 een poging om de zaak-Avery opnieuw te openen, maar dat loopt op niets uit. Dat lukt pas in 2001, als na DNA-onderzoek blijkt dat een van de schaamharen die zijn aangetroffen op het lichaam van het slachtoffer van Gregory Allen is. Uiteindelijk komt Avery vrij op 11 september 2003. Het is groot nieuws. De politie van Manitowoc County wordt hevig bekritiseerd in de pers. Justitie kondigt een onderzoek aan, maar al snel volgt de conclusie dat de politie weinig fout heeft gedaan. Met behulp van een paar fanatieke advocaten spant Avery een rechtszaak aan tegen de politie en eist 36 miljoen dollar smartengeld. Ook wordt er een ‘Avery-commissie’ in het leven geroepen die aandringt op veranderingen in het rechtssysteem. En juist op het moment dat de lokale politie in het nauw gedreven is, wordt het verkoolde lijk van een jonge fotografe aangetroffen op het terrein van Avery’s autosloperij. Het duurt niet lang voor dat Avery weer vastzit. En opnieuw zegt hij dat hij onschuldig is. De politie wil hem erin luizen, beweert hij, zoals ze dat in 1985 ook hebben gedaan. Omdat hij geld nodig heeft, wordt de rechtszaak tegen de politie geschikt: Avery krijgt slechts 400 duizend dollar.

Op dit punt zijn we pas aan het eind van aflevering twee. Er volgen nog acht afleveringen waarin de kijker, net als bij The Staircase, door twijfel verscheurd wordt: heeft hij het nou wel of niet gedaan? Is Avery een naïeve figuur die door de politie tot moordenaar is ‘gemaakt’ (vandaar de titel) of een geslepen moordenaar die zich onschuldig voordoet? Over die vraag worden momenteel eindeloze discussies gevoerd op internetfora. Maar misschien is de schuldvraag niet het belangrijkste element van Making a Murderer. Wat werkelijk schokkend is, is het falen van politie en justitie. Het lokale politieapparaat blijkt in de documentaire door en door corrupt en komt daar nog mee weg ook. Er werken mensen die in staat zijn om bewijs te manipuleren (waarschijnlijk hebben agenten bloed van Avery aangebracht in de auto van het slachtoffer) en als dat later aan het licht komt, blijven ze glashard ontkennen. Het is afwachten of deze documentaire de aanzet zal geven tot ontslagen en hervormingen bij de politie van Manitowoc County.