The Staircase

In de HBO-miniserie The Staircase wordt een waar­gebeurde moordzaak op minutieuze wijze ontleed. De moord werd eerder ook al breed uitgemeten in een populaire documentaireserie.

Als Netflix één ding heeft bijgedragen aan de popcultuur, is het wel de ongekende opleving van het zogenaamde true crime-genre. Making a Murderer maakte wereldwijd de tongen los over een al dan niet terechte veroordeling, Wild Wild Country vertelde het absurde verhaal van een nóg absurdere sekte, maar de meest invloedrijke documentaireserie is nog altijd The Staircase, een reeks die al in 2004 werd uitgezonden op de Amerikaanse televisie, maar pas echt wereldwijde faam kreeg toen de streamingdienst de rechten kocht. Die faam was niet onverdiend, want de makers van deze documentaireserie kregen aan het begin van deze eeuw onbegrensde toegang tot de hoofdrolspeler in een van de bizarste Amerikaanse moordzaken van deze eeuw.

In december 2001 krijgen Amerikaanse hulpdiensten een paniekerig telefoontje van de bekende schrijver Michael Peterson. Zijn vrouw Kathleen is van de trap gevallen en verkeert in levensgevaar. Zodra de ambulances arriveren, is ze overleden. Peterson houdt het op een ‘dronken val’, maar autoriteiten trekken zijn verhaal in twijfel – vooral vanwege de gigantische hoeveelheid bloed waarmee Kathleen is omringd. Peterson wordt aangeklaagd voor moord, hetgeen uiteindelijk uitmondt in een breed uitgemeten rechtszaak.

Mysterieuze vogel
Die Peterson bleek sowieso een mysterieuze vogel: hij was eerder betrokken bij een dodelijke val en zijn vermeende biseksualiteit riep allerlei vragen op over de stabiliteit van zijn huwelijk. Het weerhoudt Peterson er uiteindelijk niet van de Franse documentairemaker Jean-Xavier de Lestrade volledige toegang te geven tot zijn leven, advocatenteam en gezin. Het resulteert in een van de fascinerendste true crime-documentaires ooit gemaakt, die tegelijkertijd een blauwdruk zou blijken voor het genre dat vandaag de dag zo populair is.

Een dertiendelige documentaireserie die een berucht moordproces van dichtbij tot in detail vastlegt: wat wil de kijker nog meer? Wel, de kijker wil blijkbaar óók een dramatisering van die documentaire, in de vorm van een achtdelige dramaserie op HBO Max. Het true crime-genre is immers ‘hot’, en dus kon de tragische ‘moordzaak’ best nóg een keer breed worden uitgemeten. Wat in ieder geval helpt, is dat regisseur en schrijver Antonio Campos (Christine, 2016) een voortreffelijke cast verzamelde voor de verfilming. Britse allemansvriend Colin Firth speelt Petersons ambiguïteit meesterlijk uit en Toni Collette is voortreffelijk als de uitgebluste Kathleen (de serie springt regelmatig heen en weer in de tijd, zodat we óók meer leren over haar situatie). Om nog maar te zwijgen over de bijrollen van onder meer Juliette Binoche en Michael Stuhlbarg.

Uilentheorie
Goed, een reconstructie van een reconstructie met een stel topacteurs, rechtvaardigt dat een dramaserie van om en nabij acht uur? Dat blijft twijfelachtig, maar wat de ‘Peterson-zaak’ in ieder geval een blijvende relevantie geeft, is dat we nog steeds niet écht weten wat er precies gebeurde op die beruchte avond van Kathleens dood. In 2003 werd Peterson weliswaar veroordeeld, maar een echt antwoord op de vraag of hij het gedaan heeft, kwam er nooit. Voor true crime-liefhebbers was dat weer reden om eindeloos te blijven speculeren. Zo is er zelfs een heuse ‘uilentheorie’ in omloop, die beweert dat de mysterieuze wonden van Kathleen zouden voortkomen uit uilenbeten. Het is slechts een van de vele theorieën die ‘fans’ de afgelopen twee decennia online deelden. Zie hier het perfecte voorbeeld van de aantrekkingskracht van het genre. Toch heeft het tegelijkertijd een pervers randje. Iedereen en z’n buurman kan zich immers bemoeien met de treurige dood en door Petersons keuze om de filmploeg toe te laten, gooide hij in feite zijn familieleden in de arena vol hongerige true crime-fans die overal naar aanwijzingen zoeken.

De dramatisering ontleent haar meerwaarde vooral aan dit soort vraagstukken, door in te zoomen op het mediacircus, en de aanwezigheid van de cameraploeg voortdurend te benadrukken. Zo wordt The Staircase niet slechts een reconstructie die al eerder plaatsvond, maar ook een reflectie op die reconstructie. De documentaireserie was voortreffelijk genoeg, maar de dramatisering stelt terechte vragen bij de mediawerkelijkheid die vervolgens werd gecreëerd door Peterson én de buitenwereld.

Daarmee heeft The Staircase zowel meerwaarde voor fans van de documentaireserie als voor de onwetenden (voor hen geeft de serie de meeste voldoening). Dat is uiteindelijk vooral te danken aan het fascinerende, charmante en misschien wel levensgevaarlijke enigma Michael Peterson, een hoofdrolspeler die uiteindelijk boeiend genoeg bleek om twee series te vullen. Jammer dat hij niet fictief is.

The Staircase is te zien op HBO Max (VoD).