Tim Oliehoek en Burny Bos over Wiplala

Wiplala, naar het boek van Annie M.G. Schmidt uit 1957, wordt de grote kerstfilm van 2014, als het aan BosBros ligt. De titelheld is een piep­klein mannetje dat opduikt in de keuken van de familie Blom. Hij kan toveren, al noemt hij dat ’tinkelen’. Dat gaat ook vaak mis, wat voor veel opschudding zorgt.

Door Leo Bankersen

Oef! Daar moesten we lang op wachten. De eerste vier Annie M.G. Schmidt-films verschenen vanaf Abeltje (1998) zo om de twee jaar. Maar tussen Pluk en Wiplala zit maar liefst tien jaar. Het heet dat een film waarin de hoofdpersonen het grootste deel van de tijd slechts tien centimeter groot zijn destijds veel te duur zou uitpakken. Maar zijn die special effects in Wiplala dan echt zo bijzonder? Abeltje vloog toch ook al in een lift de wereld rond?
We bellen snel met producent Burny Bos van BosBros. "Toen we een planning voor het verfilmen van het werk van Annie M.G. Schmidt maakten zijn we begonnen met Abeltje, omdat de effecten daarin betrekkelijk overzichtelijk waren. We hadden een liftje van vijftig centimeter gemaakt dat we aan een touwtje door een dak tilden. De echte lift met de mensen erin hing aan een kabel. Daar kon je dan van alles achter projecteren.
"In Minoes moesten poezen praten. De computers die we uit Amerika lieten komen hadden daar een paar maanden werk aan. Met de toenmalige cv-regeling konden we dat financieren [belastingvoordelen voor investeerders].
"Pas met de veel snellere computers van tegenwoordig is Wiplala haalbaar geworden. Toch was het een hele klus om het voor Nederlandse begrippen hoge budget van krap zes miljoen euro bij elkaar te krijgen. Ruwweg de helft daarvan is voor de effecten."

Speelgoedauto
In Wiplala vliegen de kleine helden op de rug van een digitale duif over Amsterdam. Ze ontmoeten een levende Atlas op het Paleis op de Dam en racen in een speelgoedauto door de straten. Voor regisseur Tim Oliehoek (Vet hard, Chez Nous) was het een echte speeltuin. Maar wel ingewikkeld. Ook hem spreken we telefonisch, tijdens zijn lunchpauze in de studio in Luxemburg, waar de laatste hand aan de soundtrack wordt gelegd.
"Ja, ik hou ontzettend van het gepuzzel met shots en laagjes, met vermaak en ontroering. Dat breng je allemaal bij elkaar en het resultaat is de magie die filmmaken is.
"Toen ik het scenario las was ik direct heel enthou­siast, al dacht ik wel, hoe gaan we dat in godsnaam doen? Dan begin je gewoon maar bij het begin, de decoupage. Bedenken: hoe wil ik het zien. We hebben het shot voor shot uitgetekend in een telefoonboekdik storyboard en veel vergaderd met de mensen van de effecten om te zien wat mogelijk was.
"Zo hebben we van de acteurs met een 3D-printer kleine poppetjes gemaakt die we in de locaties hebben gezet. Dan kan je met hele lage cameraposities alle instellingen en hoeken bepalen, waarna je de figuurtjes weghaalt en de scène eerst filmt met lege decors zonder acteurs. Die spelen hun scène vervolgens voor een groene wand.
"Die greenscreen-techniek is best wel oud, maar de manier waarop al die verschillende elementen bij elkaar gevoegd worden is veel beter geworden. Je ziet geen randjes meer. Ook is meer camerabeweging mogelijk.
"Zodra de acteurs dingen aanraken wil je wel weer graag dat het echt is. Zo’n rol plakband en een fruitmandje, of de tafelpoot waar ze zich achter verschuilen, die hebben we op twintigvoudige grootte nagemaakt.
"We hebben ook een twintig maal grotere auto gemaakt, maar het autootje dat je door de straten ziet racen is een echte speelgoedauto. Om die te besturen hebben we de wereldkampioen remote control uit Thailand gehaald.
"In het begin heb ik samen met Tamara Bos het scenario nog eens flink omgegooid. Er is meer spektakel toegevoegd, zoals dat autootje en de hond die hen bedreigt. De introductie van Wiplala is spannender gemaakt. In het boek en in de eerste scenarioversie leert hij direct alle leden van de familie Blom kennen, maar nu gaat het meer stapsgewijs. Nu is de negenjarige Johannes eerst de enige die van hem weet. Er ontstaat een soort verboden vriendschap tussen die twee, dat kan je goed gebruiken als spanningsboog.
"Wat ik tot nu toe heb verteld gaat vooral over techniek. Dat is heel leuk om uit te vinden, maar mijn grootste angst was dat iedereen het als een special effects-film zou gaan zien. Ik vond het namelijk geen special effects-film toen ik het las. Ik vond het een film over een gebroken familie, waar iedereen op zijn eigen manier leeft. Vader zit met zijn neus in de boeken, Johannes is erg op zichzelf, Nella Della zorgt voor het huishouden. Het is geen gezin meer en door het avontuur moet het weer een gezin worden. Dat vond ik een mooi en ontroerend gegeven. Dat moest voorop staan. Daar heb ik met het casten en bij de repetities ook heel hard aan getrokken."

Traantje
Volgens Bos heeft Wiplala met avontuur, humor, spanning en emotie alles in zich voor de ideale kerst­familiefilm.
"We streven naar één miljoen bezoekers. Bij een voorvertoning voor bioscoopexploitanten moesten sommigen een traantje wegpinken."
Is er nog meer Annie M.G. Schmidt in aantocht?
"We hebben Otje voor televisie gedaan met handpoppen, daar wil ik graag nog eens een speelfilm van maken met live action en 3D-animatie. Sommige eerdere titels willen we als animatiefilm ontwikkelen, ook met het oog op de internationale markt. En we overleggen met de rechthebbenden over Jip en Janneke.
"Bij BosBros omarmen we de lichte anarchie in het werk van Annie M.G. Schmidt. Zij is de koningin van de jeugdliteratuur. Wij willen graag de koning van de jeugdfilm en -televisie zijn."

Wiplala is te zien vanaf 19 november