Burny Bos over Abeltje

Abeltje is met een budget van negen komma twee miljoen een van de duurste Nederlandse speelfilms allertijden. Het totale publiciteits- en marketingbudget dat distributeur Warner Bros. wist te genereren, bedraagt een slordige miljoen gulden en ook dat is het hoogste bedrag ooit. Burny Bos schreef niet alleen zelf het scenario van deze spectaculaire familiefilm, maar zijn productiebedrijf Bos Bros. was tevens eindverantwoordelijk voor de productie. “Als je met een film in de bioscoop serieus genomen wilt worden dan moet je de concurrentie durven aangaan met de Spielbergs en de Disney’s”, aldus de ambitieuze Burny Bos.

Nee, hij heeft het beroemde boek van Annie M.G. Schmidt niet gelezen als tienjarige blaag. Pas enkele jaren geleden, toen Burny Bos bezig was met een serie documentaires over Nederlands bekendste kinderboekenschrijfster, stuitte hij erop en raakte hij overtuigd van de filmische mogelijkheden ervan. Bos: “Wat me het meeste aansprak was het avontuurlijke karakter van het verhaal, gecombineerd met het thematische uitgangspunt dat iedereen het verlangen heeft om iets van zijn leven te maken. Iedereen herkent het gevoel om groots en meeslepend te willen leven en ik heb in mijn eigen jeugd ook wel dat soort fantasieën gekoesterd.”

De afgelopen jaren heeft Bos een grote reputatie in binnen- en buitenland opgebouwd als schrijver/producent van hoogstaand kinder- en jeugddrama. Zelf schreef hij het scenario voor films en tv-series als Mijn vader woont in Rio en Mijn Franse tante Gazeuze, maar ook internationaal bekroonde producties als Het Zakmes, Dag juf tot morgen en De jongen die niet meer praatte kwamen onder de hoede van zijn bedrijf Bos Bros. tot stand.

Abeltje heeft van Bos bewust het predicaat ‘familiefilm’ meegekregen. Alhoewel de officiële doelgroep tussen de vijf en tien jaar oud is, gokt men erop dat Abeltje hele gezinnen, inclusief de grootouders, tijdens de kerstdagen naar de bioscoop zal lokken. “Het is bekend dat vier generaties Nederlanders opgegroeid zijn met de boeken van Annie M.G. Schmidt. Bij de interpretatie van het verhaal hebben we daar rekening mee gehouden. Zo zitten er bepaalde grapjes in die meer voor volwassenen bedoeld zijn en ook het feit dat Henny Vrienten de muziek gemaakt heeft is een knipoog naar een ouder publiek”, aldus Bos.

Vliegende lift
De kleine Abeltje werkt als liftboy in een warenhuis. De lift die hij bedient blijkt een soort bestuurbare vliegcabine te zijn en op een dag verdwijnt Abeltje, met nog drie andere inzittenden, dwars door het dak van het warenhuis. Hij reist samen met zijn klasgenootje Laura, de handelaar in mottenballen mijnheer Tump en de zanglerares juffrouw Klaterhoen. Het drietal belandt eerst in New York, waar ze alle drie de nodige avonturen beleven en vervolgens reizen ze door naar het fictieve land Perugona, waar Abeltje zijn Amerikaanse look-a-like wil redden uit de handen van een bende, maar waar net een staatsgreep heeft plaatsgevonden.

Abeltje is een razendsnel gemonteerde avonturenfilm, waarin voor Nederlands begrippen uitzonderlijk veel aandacht besteed is aan de special effects, die overigens door een Nederlands bedrijf gemaakt werden. Voor een tiende van het bedrag dat het in de Verenigde Staten zou gaan kosten, wilde de digitale fotostudio Lukkien uit Ede de uitdaging wel aangaan. Dit bedrijf had al enige ervaring opgedaan met commercials, maar nog niet eerder een film gemaakt. Burny Bos is zelf buitengewoon tevreden over het resultaat. “Natuurlijk zie je het er af en toe aan af dat het om specials effects gaat, maar dat geeft niet. Het belangrijkste is dat je er geen moment aan gaat twijfelen dat de lift door de lucht vliegt. Het bedrijf heeft tevens op eigen kosten de openingstitels gemaakt en ook hier is het resultaat verrassend professioneel en spectaculair.”

Tempo
De grootste omschakeling werd echter gevraagd van regisseur Ben Sombogaart, sinds enige jaren de vaste compagnon van Burny Bos. Sombogaart verzorgde bijvoorbeeld de regie van gedegen drama’s als Het zakmes en De jongen die niet meer praatte, stuk voor stuk films met een serieuze thematiek en een rustige beeldvoering. Toch wilde Bos hem persé ook voor Abeltje hebben. “Hij heeft de afgelopen jaren vooral bewezen dat hij de beste regisseur van kinderen is die we in Nederland hebben. We hebben wel langer lopen zoeken naar een geschikte cameraman. Op initiatief van coproducent Kees Kasander zijn we uiteindelijk bij Reinier van Brummelen en zijn team terechtgekomen. En Ben hebben we er toen alleen maar van overtuigd dat hij een groot bord boven zijn bed moest hangen, met als opschrift: tempo, tempo, tempo!”

De combinatie van scenarioschrijver en producent, die Burny Bos schijnbaar moeiteloos in zichzelf verenigt, is in de filmwereld vrij uniek. De wil om producent te worden ontstond uit de behoefte om zelf te bepalen hoe zijn eigen films uiteindelijk gemaakt zullen worden. Het voordeel van zelf schrijven en produceren is dat hij al in een vroeg stadium zelf kan zien of scènes effectief zijn en budgettair haalbaar. Ook het verhaal van Abeltje werd op een aantal punten ingrijpend veranderd. “In het boek komt de lift, op weg naar New York, eerst nog in zee terecht. Ik had bedacht dat alleen het ronddrijven niet zo leuk zou zijn, maar dat hij ook nog eens onder water zou verdwijnen. Dat zou een mooi beeld hebben opgeleverd. Toen we gingen kijken of dat technisch mogelijk was, stuitten we op nogal wat problemen. Bij nader inzien realiseerde ik me toen dat het landen in zee ook nog eens vertragend zou zijn voor het verhaalverloop. Dus toen is die hele scène komen te vervallen.”

Agressieve marketing
Al vanaf het allereerste begin was het voor Bos een uitgemaakte zaak dat hij met Abeltje een grote publieksfilm wilde gaan maken, die met minstens honderd kopieën in de kerstperiode zou moeten uitkomen. En daar hoort als vanzelfsprekend een groots opgezette marketingcampagne bij. Zeker als je een serieuze poging wil doen om de hegemonie van de Amerikaanse films te doorbreken. “In Nederland zijn we vaak al blij dat we de financiering van een film rond kunnen krijgen en vervolgens denkt niemand na of er ook geld is om hem uit te brengen. Dat doen die Amerikanen veel handiger. Daar is de situatie in feite omgekeerd: wanneer er geen marketingbudget is, dan wordt die film niet eens gemaakt. We kunnen wel blijven doorgaan met het ontkennen van de werkelijkheid, maar het is nu eenmaal de realiteit dat Disney niet zal schuwen om alle denkbare marketing-instrumenten in te zetten, ongeacht of het om een goeie of een slechte film gaat. Zo werkt dat nu eenmaal, want mensen gaan eigenlijk altijd naar een film kijken, waar ze bij voorbaat al bijna alles over weten.”

Ervan uitgaande dat Disney haar eigen kerstfilm ook met honderd kopieën uit zal brengen, betekent dit dat slechts twee films het volledige bestand van rond de 450 doeken, waarover de Nederlandse bioscopen gezamenlijk beschikken, in beslag zullen nemen. De Nederlandse filmindustrie heeft er ongetwijfeld baat bij, maar de verschraling van het filmaanbod neemt op deze manier toch wel zeer bedenkelijke vormen aan.

Volgens Bos heeft dit voor Nederlandse begrippen vrijwel ongekende media-spektakel — alleen Filmpje! bracht een vergelijkbare hype teweeg — er in ieder geval al toe geleid dat men bij Disney zenuwachtig is geworden. Zelf is Bos pas echt tevreden wanneer er een miljoen bezoekers voor Abeltje geteld zijn. Al zal de film dan nog lang niet uit de kosten zijn. Daarvoor is het nodig dat hij in het buitenland goed gaat lopen, waarbij uitbreng in Zweden, Denemarken en Finland al min of meer zeker is, maar ook vanuit Duitsland en Italië is al serieuze belangstelling getoond.

Wie de promotiecampagnes onder ogen krijgt die Warner Bros. voor de komende weken in Nederland op stapel heeft staan, kan niet anders concluderen dat ons nog heel wat te wachten staat. KPN/Telecom maakt een speciale Primafoon-Kerstfolder met Abeltje in de hoofdrol. Er zullen maar liefst zes miljoen van deze folders verspreid worden, dus iedereen die in het bezit is van een brievenbus kan hem op zijn deurmat verwachten. Appelsientje gaat een miljoen filmbonnen op haar pakken aanbrengen en ook het warenhuis Vroom & Dreesman doet op grote schaal mee in de Abeltje-koorts. Ook bij de samenstelling van de soundtrack is niets aan het toeval overgelaten. Er zijn twee themasongs: ‘Flying’ van de populaire band Romeo en ‘Het avontuur’, gezongen door Trijntje Oosterhuis. De verwachting is dat dit laatste nummer rond de kerst op nummer 1 in de hitparade zal staan en Trijntje zal verder acte de présence geven in een videoclip rond Abeltje, want, zegt Bos: “het is nu eenmaal ons streven dat iedereen in Nederland het in de komende periode over Abeltje zal hebben.”